Տեղական արտադրողին օժանդակող նախագիծը չի ծառայել նպատակին
ՀասարակությունՏնտեսական զարգացման նախաձեռնությունների կենտրոնն անդրադարձել է «Պետական տուրքի մասին» և «Գործունեության իրականացման ծանուցման մասին» ՀՀ օրենքներում լրացում կատարելու մասին օրենքների նախագծերի վերաբերյալ օրենսդրական նախաձեռնությանը, որին հավանություն է տրվել 2019թ.-ի փետրվարի 21-ին:
Նախաձեռնությամբ կառավարությունը, ըստ պաշտոնական մեկնաբանության, փորձեց պաշտպանել տեղական ցեմենտ արտադրողներին: 2-րդ ընթերցմամբ և ամբողջությամբ նախագիծն ընդունվեց հունիսի 3-ին, որի համաձայն, ներկրվող ցեմենտի վրա սահմանվող պետական տուրքը կազմում է 14 000 ՀՀ դրամ: Միջոցառումը ժամանակավոր բնույթ է կրելու և գործելու է մինչև 2020թ.-ի ապրիլը:
Հաշվի առնելով վերոնշյալ նախագծի ոչ արդյունավետ լինելու փաստը՝ 2019թ.-ի դեկտեմբերի 17-ին ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարությունը հանդես է եկել նոր օրենսդրական նախագծով, համաձայն որի, նախատեսվում է մեկ տոննա ցեմենտի ներմուծման դիմաց պետական տուրքը բարձրացնել 4 000 ՀՀ դրամով՝ հասցնելով այն 18 000 ՀՀ դրամի, ինչպես նաև սահմանվելու է պետական տուրք ներկրվող կլինկերի՝ ցեմենտի թրծած բովախառնուրդների (նյութ, որից ստանում են ցեմենտ) վրա՝ 10 000 ՀՀ դրամի չափով:
Առաջին օրենսդրական նախաձեռնությունն, ըստ հեղինակների, նպատակ է ունեցել պաշտպանելու ՀՀ արտադրողներին, քանի որ 2018թ.-ին կտրուկ ավելացել են ցեմենտի ներմուծման ծավալները: Այսպես` Պորտլանդ տեսակի ոչ սպիտակ ցեմենտի ներմուծումը 2018թ.-ին 2017թ.-ի համեմատ ավելացել էր 5,9 անգամ՝ կազմելով 139,4 հազար տոննա (գերազանցապես Իրանից): Միևնույն ժամանակ, 2016-2018թթ.-ին զգալիորեն ավելացել էր կլինկերի ներմուծման ծավալները: 2019թ.-ի հունիսին օրենքների նախագծերի ընդունումը լի էր ռիսկերով, մասնավորապես.
1. Արդյո՞ք 2019թ. մարտից-հունիս ընկած ժամանակահատվածը բավարար չէր մեկ տարվա պահանջարկը բավարարելու նպատակով ՀՀ ներմուծել անհրաժեշտ ծավալի ցեմենտ:
2. Արդյո՞ք պետական տուրքի 14 000 ՀՀ դրամ չափը բավարար էր ՀՀ արտադրողներին և ներմուծողներին միևնույն գնային սահմանին բերելու համար:
3. Եթե կլինկերի վրա չէր սահմանվում պետական տուրքը, արդյո՞ք ՀՀ արտադրողները չէին ավելացնի կլինկերի ներմուծումը և ՀՀում ցեմենտ ստանային կլինկերից գնային մրցունակության ապահովման տեսանկյունից:
4. Արդյո՞ք մինչև 2020թ.-ի ապրիլը բավարար ժամկետ էր համարվել, որի ընթացքում ՀՀ ընկերություններն ավելի մրցունակ դառնային` գործառնական արդյունավետություն ապահովելու ճանապահով:
ՏԶՆԿ-ի կողմից կատարված վելուծությունները փաստել են հետևյալը.
-2019թ.-ի հունվար-հունիս ամիսներին ներմուծվել էր 106,6 հազար տոննա ցեմենտ (2018թ.-ի ամբողջ ծավալի 75,5%-ը), իսկ հուլիս-հոկտեմբերին՝ 72,2 հազար տոննա:
Սա փաստում է, որ ՀՀ ցեմենտ ներմուծողները շարունակել են ցեմենտ ներմուծել գերազանցապես Իրանից՝ պետական տուրքից հետո, իսկ ՀՀ-ում արտադրված ցեմենտի ծավալների զգալի աճ չի արձանագրվել:
14 000 տուրքը այն չափը չէր, որի միջոցով հնարավոր լիներ սահմանափակել Իրանից ցեմենտի ներմուծումը, իսկ ներմուծողները բավարար ժամանակ ունեին զգալի պաշար կուտակելու համար:
-Մյուս կողմից կլինկերի ներմուծման վրա պետական տուրք չսահմանելը հանգեցրել էր նրան, որ 2019թ.-ի միայն հուլիս-հոկտեմբեր ամիսներին ՀՀ է ներմուծվել կլինկերի 2018թ.-ի ծավալի 18,5%-ը գերազանցող ծավալ, որից էլ ստացվել է այդ ամիսներին արտադրված ցեմենտի շուրջ 23%-ը: Հետևաբար, ՀՀ արտադրողները տուրքի պարագայում ևս չէին կարող մրցակցել իրանական ցեմենտի հետ` գնային առումով:
- Կլինկերից ստացված և ներմուծված (պետական տուրքը ներառյալ) ցեմենտի ինքնարժեքները զիջում են ՀՀ-ում արտադրված «Արարատ ցեմենտի» և «Հրազդան ցեմենտի» մեկ տոննայի ինքնարժեքին (առանց ԱԱՀ): Հետևաբար, 14 000 տուրքի չափը բավարար չէր պաշտպանելու տեղական արտադրողներին:
- Օրենքի ընդունումից հետո 5 ամսվա ընթացքում կառավարությանը չի հաջողվել պաշտպանել տեղական արտադրողներին, ինչպես նաև խրախուսել արդիականացման ճանապարհով ինքնարժեքի կտրուկ իջեցմանը, հետևաբար դժվար է ակնկալել, որ այդպիսի արդյունք կգրանցվի նույնիսկ 2020թ.-ի ապրիլի 1-ին:
Մյուս կողմից, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ տեղական ցեմենտի ինքնարժեքը հիմնականում պայմանավորված է էներգակիրների գներով, արդյո՞ք վերջիններիս սակագների բարձրացումը չի հանգեցնի նրան, որ հետագայում ցեմենտի գները բարձրանան, և այս պաշտպանական միջոցառումները կսկսեն կրել շարունակական բնույթ՝ հանգեցնելով տուրքերի չափերի փոփոխության: Այսպիսով` տեղական արտադրողներին պաշտպանելուն ուղղված այս միջոցառումն արդյունավետ քայլ չի կարող համարվել, եթե չհանգեցնի ինքնարժեքի իջեցմանը: