«Ոչ ոքի չպատկանող» հանրային սեփականություն. «Փաստ»
Մամուլ«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Օրերս անընդհատ լուրեր կան Տավուշի մարզում լարված իրավիճակի մասին: Պատճառը անտառահատումները, ավելի ճիշտ՝ անտառահատումների արգելքն է, ինչի դեմ էլ բողոքում են գյուղացիները, փակում են միջպետական ճանապարհը և անվերահսկելի իրավիճակ ստեղծում: Ոչ վաղ անցյալում էլ ծեծկռտուք էր եղել անտառներում հսկողություն իրականացնող կամավորական բնապահպանների և գյուղացիների միջև:
Առաջին հայացքից խնդրի բովանդակությունը բավական պարզ է` անտառները շրջակա համայնքների համար եկամտի հիմնական աղբյուր են, սակայն, մյուս կողմից, մենք գործ ունենք հանրային մտածելակերպում արմատավորված գլոբալ հիմնախնդրի հետ:
Ըստ էության, գլխավորապես սոցիալական իրավիճակի պատճառով 1990–ականներին Հայաստանի բնությանը հասցվեցին ծանր, որոշ դեպքերում էլ անդառնալի վնասներ` սկսած անտառներից վերջացրած Սևանի ֆաունայով: Սրա բացատրությունը մեկն էր` մարդիկ այլ տարբերակ չունեն: Ինչ խոսք, խնդիրն այստեղ բազմակողմանի է, քանի որ իսկապես էլ, ինչպես ձուկն է Սևանա լճի ավազանի համայնքներից շատերի համար ապրուստի հիմնական միջոց, այնպես էլ Տավուշի մարզում անտառներն են: Սակայն այստեղ մենք գործ ունենք նաև բնությանը հասցվող անդառնալի վնասների հետ: Ըստ էության, անտառահատումների արգելքը բարձրացնում է փայտի շուկայական արժեքը, ինչն էլ իր հերթին ավելի է մոտիվացնում գյուղացիներին:
Վերջիններս պարզապես ձգտում են կարճաժամկետ շահույթ ստանալ` շատ չմտահոգվելով, որ անտառը սպառվող ռեսուրս է:
Գումարած սրան, դեռևս խորհրդային շրջանից, հանրային սեփականությունն ընկալվում էր որպես ոչ ոքի չպատկանող գույք: 1970–ականների «բրեժնևշչինայի» տնտեսական իրականության ամենատիպիկ գնահատականը հենց այսպես էր հնչում: Այսօր, երբ արգելվում է օգտվել հանրային սեփականությունից, իսկ մարդկանց մտածողության մեջ, ինչպես արդեն ասվեց, դա ընկալվում է ոչ մեկին չպատկանող գույքից օգտվելու արգելք, առաջ է գալիս դիմադրությունը:
Իհարկե, հասկանալի է, որ կա սոցիալական բաղադրիչ, հասկանալի է, որ որսագողը կամ փայտագողը չեն շարունակի իրենց գործունեությունը, եթե ունենան այլընտրանք, սակայն միևնույն ժամանակ հասկանալի է, որ սպառվող կամ երկարաժամկետ վերականգնվող ռեսուրսների անխնա օգտագործման արդյունքում, եթե ոչ վաղը, ապա վաղը չէ մյուս օրն այն այլևս չի լինի, ինչպես այսօր չկան Սևանի բազմաթիվ ձկնատեսակներ, պարզապես ոչնչացել են և վերջ: Իսկ թե ինչ են անում ձկնորսները, կարելի է գուշակել. կա՛մ արտագնա աշխատանքի են, կա՛մ էլ մեկ այլ զբաղմունք են գտել:
Բացի այս, թեկուզ Հայաստանի սոցիալ տնտեսական իրավիճակը ծաղկուն չէ, սակայն մյուս մարզերում, որտեղ չկան անտառներ, մարդիկ ապրում են` մեկը լավ, մյուսը վատ, մեկ ուրիշն էլ ծայրը ծայրին է հասցնում, այսինքն՝ սա նշանակում է, որ բնական ռեսուրսներն ավելի շուտ հեշտ եկամտի աղբյուր են և հենց այս աղբյուրի արգելքն է վրդովեցրել գյուղացիներին: Սակայն այստեղ միայն, այսպես ասած, ուժային մեթոդներով ու արգելքներով բավական դժվար է հասնել ռեալ արդյունքների, քանի որ խնդիրը նաև մտածելակերպի մեջ է, իսկ դա փոխելու համար անտառի կողքին ապրող գյուղացին պետք է գիտակցի, որ պարզապես չի կարելի անտառն օգտագործել որպես վաճառքի հումք, ինչքան էլ որ սոցիալական պայմանները ստիպեն: Ի վերջո մենք վաղուց արդեն 90–ականներում չենք:
Շարունակությունը՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում