Ի՞նչ տհաճ անակնկալներ է պատրաստում 2024-ը. Բաքուն կարող է ոտնձգել հայկական հողերի դեմ. BBC
ՎերլուծությունՍեղմեք ԱՅՍՏԵՂ, լրացրեք օնլայն հայտը և մոռացեք հոսանքի վարձի մասին
Աշխարհն այնքան էլ լավատեսորեն չի թեւակոխել 2024 թվական։ Ամանորյա կանխատեսումները այս անգամ սովորականից ավելի մռայլ են։ Քչերն են հավատում, որ նոր տարին թեթեւացում կբերի 2023-ից հետո, որը մթագնվել է պատերազմներով Ուկրաինայում եւ Մերձավոր Արեւելքում, արգելակվել է զարգացումն ամբողջ աշխարհում, ռեկորդային բարձր են մոլորակի ջերմաստիճանները դիտարկումների պատմության ողջ ընթացքում, գրել է BBC-ն։
Հակառակը, փորձագետների եւ ԶԼՄ-ների մեծ մասը գրում է, որ ավելի վատ է լինելու։ Թե մռայլ կանխատեսումներից որոնք կիրականանան՝ կիմանանք մեկ տարի հետո։ Իսկ առայժմ կներկայացնենք 2024-ին մտահոգվելու պատճառների ցուցակը, որոնք կանխատեսումից կանխատեսում են «քոչում»։
Երկրի վրա երջանկության գլխավոր սպառնալիքները
Բացի պատերազմներից եւ կլիմայի փոփոխությունից (մարդկության երկու գլխավոր սպառնալիքները, որոնք ժառանգվել են 2023-ից)՝ վերլուծաբանները եւ ԶԼՄ-ները առանձնացնում են մի նոր խոշոր սպառնալիք։ Այն վերաբերում է առաջին հերթին Արեւմուտքին, բայց հետեւանքները կզգա ամբողջ աշխարհը։
Խոսքն ընտրությունների մասին է։ Դրանք խոստանում են իշխանափոխություն ԱՄՆ-ում եւ ԵՄ-ում, ինչը հղի է Ուկրաինային աջակցության կրճատմամբ ռուսական ագրեսիային դիմակայելու գործում։
Պոտենցիալ մյուս խնդիրների շարքում փորձագետները նշում են տնտեսական ճգնաժամի խորացումը։ Պատճառներից մեկը կարող է դառնալ գնաճի նոր ծավալումը եւ կյանքի թանկացումը։ Այլ պատճառներից են ԱՄՆ եւ ԵՄ առեւտրային պատերազմը Չինաստանի դեմ եւ խնդիրները հենց Չինաստանում, որը համարվում է համաշխարհային տնտեսության լոկոմոտիվը։
Շատերը հիշատակում են արհեստական բանականությունը մարդկության փրկիչների թե՛ ռիսկերի, թե՛ թեկնածուների շարքում։ 21-րդ դարի նոր գլխավոր տեխնոլոգիան, ինչպես նաեւ դրա կիրառման կարգավորումը առայժմ սաղմնային վիճակում է։ Սակայն դրանցում այնպիսի ծածուկ պոտենցիալ կա դրված, ինչպես առաջընթացի, այնպես էլ կործանման իմաստով, որ ԱԲ-ն աստիճանաբար դառնում է կանխատեսվող ապագայի գլխավոր անհայտը։
Առայժմ գլխավոր սպառնալիքները 2024թ. բոլոր սցենարներում կապված են պատերազմների հետ։
Պատերազմը Եվրոպայում, որը սանձազերծել է Վլադիմիր Պուտինն Ուկրաինայի դեմ, հեռու է ավարտվելուց, ինչպես եւ ՀԱՄԱՍ-ի եւ Իրանի կողմից աջակցվող այլ խմբավորումների հետ Իսրայելի հակամարտությունը Մերձավոր Արեւելքում։
Փորձագետները կանխատեսումներում առանձնացնում են երկու գլխավոր վտանգ՝ կապված այդ պատերազմների հետ։
Նախ՝ դրանցից յուրաքանչյուրը վտանգում է ցանկացած պահի վերածվել մասշտաբային տարածաշրջանային կամ անգամ գլոբալ հակամարտության։ Երկրորդ՝ ռազմական ագրեսիայի կարգավորումը միջազգային հարաբերություններում եւ Արեւմուտքի պաշարների սահմանափակությունը դաշնակիցներին օգնելու համար կարող են վստահություն հաղորդել ավտոկրատների ճամբարի նրա ընդդիմախոսներին, ինչը կհանգեցնի նոր պատերազմների։
Ամենամռայլ սցենարները ենթադրում են Ռուսաստանի հետ ԱՄՆ ուղիղ բախում Եվրոպայի կամ Չինաստանի հետ՝ Թայվանի պատճառով։
Պատերազմները
Վերջին տասնամյակներին աշխարհն սկսել է ակտիվորեն պայքարել 1990-ականների եւ 2000-ականների սկզբի հարաբերական հանդարտությունից հետո, նշում են International Crisis Group-ի (ICG) հետազոտողները։
Վատ օրինակը վարակիչ է, գրում են նրանք։ Ռուսաստանի ներխուժումն Ուկրաինա եւ ամերիկյան պատերազմներն Իրաքում եւ Աֆղանստանում բացել են Մերձավոր Արեւելքի եւ Աֆրիկայի տարածաշրջանային ղեկավարների՝ հակամարտությունների ուժային որոշման եւ երկարատեւ պատերազմի ախորժակը։
ICG փորձագետները մտահոգվում են, որ Պուտինից հետո ավտորիտար այլ ղեկավարներ նույնպես կներքաշվեն ռազմական արկածախնդրությունների մեջ՝ արտաքին հովանավորների աջակցությամբ, ինչպիսին է Իրանը, որը տարածաշրջանային հակամարտությունները դիտարկում է որպես պրոքսի-պատերազմ ավելի մեծ թշնամու՝ ամենից հաճախ՝ ԱՄՆ-ի դեմ։
«Վտանգը, որ ղեկավարները երկրի ներսում այլախոհությունը ճնշելուց կանցնեն հարեւան երկրներ ներխուժման, 2024-ին ավելի մեծ է թվում, քան երբեւէ վերջին տարիներին»,- գրում են նրանք։
Ռուսաստանի ագրեսիան Ուկրաինայի դեմ վերածվել է ձգձգվող հյուծիչ պատերազմի։ Գլխավոր ռիսկը Կիեւի ռազմական եւ ֆինանսական աջակցության դադարեցումն է։ Տարեվերջին եվրոպական փաթեթը «վետոյի ենթարկեց» Հունգարիան, իսկ ամերիկյան ֆինանսավորումը փակեցին հանրապետականները Կոնգրեսում։ Հունվարին ԵՄ եւ ԱՄՆ իշխանությունները կկրկնեն աջակցությունն ապաշրջափակելու փորձերը, առանց որի Ուկրաինան կմնա մեն-մենակ միջուկային ագրեսոր տերության դիմաց, որը պատրաստ է բոլոր ռեսուրսները դնել հարեւան երկրի նվաճման գործում։ ՀԱՄԱՍ-ի դեմ Իսրայելի պատերազմի վերջը նույնպես չի երեւում։ Այն սպառնում է վերաճել տարածաշրջանային հակամատության Մերձավոր Արեւելքում։ ԱՄՆ-ն անվերապահորեն աջակցում է Իսրայելին, իսկ Իրանը՝ նրա մահացու թշնամիներին։ Իսրայելն արդեն ռմբակոծում է թիրախներ Սիրիայում եւ Լիբանանում։ Եմենի հուսիները գնդակոծում են արեւմտյան առեւտրանավերը եւ ռազմանավերը, ինչը հանգեցրել է համաշխարհային առեւտրի խափանումների։
Շարունակվում են նաեւ այլ ռազմական հակամարտություններ՝ Սուդանում, Եմենում, Մյանմայում, Սոմալիում, Սիրիայում, Նիգերիայում։ Փորձագետները զգուշանում են, որ դրանց թիվը 2024թ. կավելանա։
Պայթյունավտանգ իրավիճակներից է, ըստ նրանց, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի դիմակայությունը, որտեղ Լեռնային Ղարաբաղում հաղթանակից հետո Բաքուն կարող է փորձել զարգացնել հաջողությունը եւ ոտնձգել հայկական հողերի դեմ, որոնք Ադրբեջանի հիմնական մասն առանձնացնում են նրա էքսկլավից՝ Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետությունից։