Ախորժակը ուտելիս է բացվում. ի՞նչ է ուզում Ադրբեջանը
ՎերլուծությունSevastopol.su-ն գրում է, որ հրապարակախոս Պավել Կուխմիրովը պատմել է այն մասին, թե ինչո՞ւ Բաքվի տարածքային պահանջները չեն սահմանափակվում միայն Լեռնային Ղարաբաղով: Ռուսաստանի և Հայաստանի ռազմական գերատեսչությունների ղեկավարներ Սերգեյ Շոյգուն և Վաղարշակ Հարությունյանը հեռախոսազրույցներ են ունեցել մայիսի 25-ի երեկոյան:
Ռուսաստանի Դաշնության Պաշտպանության նախարարությունը հայտնել է, որ զրույցի ընթացքում քննարկվել են իրավիճակը տարածաշրջանում և այն տարածքներում, որտեղ Լեռնային Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ զորախմբն է կատարում իր առաջադրանքները, ինչպես նաև երկուստեք հետաքրքրություն ներկայացնող այլ թեմաներ: Նախօրեին ՀՀ ՊՆ-ն հայտարարել էր, որ Հայաստանի արևելքում գտնվող Գեղարքունիքի մարզի Վերին Շորժա սահմանային հատվածում ադրբեջանական զինուժի հետ փոխհրաձգության արդյունքում հայ զինվոր է զոհվել: Ռազմական մակարդակի նման հանդիպումները շատ ավելի կարևոր են ժամանակակից Հայաստանի համար, քան կարող է թվալ:
Ադրբեջանի կողմից վերջին պատերազմում կրած պարտությունը փաստորեն արդիականացրել է մի շարք հարցեր, որոնք ընդամենը մեկ տարի առաջ ընկալվում էին որպես անիրականալի: Օրինակ, այն փաստը, որ Ադրբեջանի տարածքային պահանջները «հայկական աշխարհի» նկատմամբ ոչ մի դեպքում չի սահմանափակվում միայն Ղարաբաղով: Քչերը գիտեն դա, բայց նման պնդումների շրջանակը տարածվում է ժամանակակից Հայաստանի գրեթե 80% տարածքի վրա: Դա բավականին պաշտոնապես հայտարարել է ոչ թե ինչ որ մեկը, այլ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը:
Իհարկե, այս ամենը կարելի է դուրս գրել քաղաքական դատարկախոսության վրա: Բայց հրեաներն այդ առումով ժողովրդական իմաստուն ասացվածք ունեն. «Եթե խոստանում են քեզ սպանել, ապա պետք է հավատալ այդ խոսքին»: Իսկ նրանք շատ լավ գիտեն նման բաների մասին: Եվ հայերը նույնպես պետք է դա իմանան` հաշվի առնելով այն, որ նրանք էլ են փրկվել ցեղասպանությունից: Եվ առավել ևս ներկայիս պայմաններում, երբ Ադրբեջանը գտնվում է բացարձակ գերիշխող դիրքում: Այսպիսով, ի՞նչ տարածքային պահանջներ են ներկայացվել այդքան բարձր մակարդակով: Պատերազմում տարած հաղթանակի պատվին կայացած շքերթին, Իլհամ Ալիևը, դիմելով զորքերին, ասել է. «Ժամանակակից Հայաստանի տարածքում ապրող ադրբեջանցիներին վտարել են իրենց հայրենի հողերից: Զանգեզուր, Սևան, Երևան. դրանք բոլորը պատմական ադրբեջանական հողեր են: Մեր ժողովուրդն այնտեղ ապրել է դարեր շարունակ, բայց Հայաստանի ղեկավարությունը հարյուր հազարավոր ադրբեջանցիներ է վտարել հայրենի հողերից, հետո նույն պատկերը դիտվել է Ղարաբաղում»:
Այսինքն այն տարածքները, որոնց վրա, ի միջի այլոց, գտնվում է Հայաստանի ներկայիս մայրաքաղաքը, հայտարարվել են «Ադրբեջանի պատմական հողեր»: Եվ դա հայտարարվել է հաղթանակով ավարտված պատերազմի արդյունքներից հետո հաղթանակած բանակի առջև: Անհրաժե՞շտ է բացատրել, թե ինչ է սովորաբար ընկած լինում նման հայտարարությունների հիմքում: Բայց այդ հայտարարությունը միակ փաստը չէ: Դա մաս է կազմում երկարատև մենախոսության: Մի քանի տարի առաջ՝ 2018 թվականի փետրվարին, Իլհամ Ալիևը ավելի հստակ էր արտահայտվել. «Ես կցանկանայի նշել, որ մենք չպետք է մոռանանք մեր պատմական հողերի մասին: Ապագայում դա պետք է լինի մեր գործունեության ուղղություններից մեկը: Մեր պատմական հողերն են Իրիվանի խանությունը (Հայաստանի մայրաքաղաք Երևան), Զենգեզուրը (Հայաստանի Սյունիքի մարզ), Գեյչեն (Սևանա լիճ Հայաստանի տարածքում), և այդ մասին պետք է իմանա ինչպես մեր երիտասարդ սերունդը, այնպես էլ ամբողջ աշխարհը ...
Ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղը, այլ նաև Հայաստանի ներկայիս տարածքը պատմական ադրբեջանական հողերն են: Ներկայումս անհնար է թույլ Հայաստանը համեմատել ուժեղ Ադրբեջանի հետ»: Նշենք, որ տարօրինակ զուգադիպությամբ այս ամենը ուղղակիորեն ասվել է պարոն Փաշինյանի Հայաստանում իշխանության գալուց հետո: Իսկ ահա «խաղաղ ճանապարհով Երևանը վերադարձնելու» մասին նախագահ Ալիևը հայտարարել էր ավելի վաղ՝ 2015 թվականին: Կարևորը հավակնություններ ունենալն է, իսկ պատմական արդարացում միշտ էլ կգտնվի:
Օրինակ, 19-րդ դարի երկրորդ կեսին այդ տարածքներում (այդ թվում նույնիսկ Երևանում) ավելի քիչ հայեր են ապրել, քան «թաթարներ» (ինչպես կայսերական մարդահամարներում կոչում էին մահմեդական բնակչությունը): Տարածաշրջանի էթնիկ քարտեզն իր ներկայիս ձևը ձեռք է բերել ավելի ուշ՝ Օսմանյան կայսրությունում հայերի ցեղասպանության արդյունքներից և դրա արդյունքում առաջացած գաղթից հետո, ինչպես նաև Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության ժամանակ զանգվածային վերաբնակեցումներից հետո: Եվ նշանակություն չունի, որ այնպիսի ժողովուրդ, ինչպիսիք են «ադրբեջանցի»-ները, պարզապես սկզբունքորեն գոյություն չի ունեցել: Ձևականորեն Ալիևն ունի նման հայտարարություններ անելու բոլոր հնարավորությունները: Եվ նա դրանք անում է:
Եվ նույնիսկ, եթե նախկինում նա թույլ է տվել սայթաքում ասելով, որ տարածքային պահանջներ չկան, պարզվում է, որ իրականում դրանք կան, և ոչ ոք չի պատրաստվում մոռանալ դրանք: Ինչպես ասում են ախորժակը ուտելիս է բացվում: Եվ հիմա միայն ռուսական բանակն է կանգնած հայերի ու այդ ախորժակի միջև: Հայերը այդ մասին կտրականապես ստիպված կլինեին հիշել:
Աննա Սայադյան
Pressmedisa.am