Կկարողանա արդյո՞ք ընդդիմությունը օգտագործել կաթողիկոս Արամ Ա-ին Փաշինյանի դեմ
ՎերլուծությունIarex.ru-ն գրում է, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս Արամ Ա-ի կաթողիկոսի Զատկի շնորհավորանքները, որոնք նա ուղարկել էր Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին, հանկարծ սկսել են ձեռք բերել քաղաքական իմաստներ:
Հիշեցնենք, որ ինչպես նշված է Վարչապետի աշխատակազմի տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչության հաղորդագրության մեջ Կաթողիկոսը Փաշինյանին դիմել է «հարգելի պարոն վարչապետ» բառերով և ավարտել «հայրապետական օրհնությամբ և հայրական սիրով»: Այս երկու արտահայտությունները առաջացրել են Սուրբ Աթոռում Հայաստանի նախկին դեսպան և նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանի փեսա Միքայել Մինասյանի բողոքը, որը իր աներոջ հետ միասին ակտիվ ընդդիմադիր է գործող վարչապետին և փորձում է հեռացնել նրան բեմից:
Մինասյանը մեկնաբանություն է արել, որտեղ նախանշել է հետևյալ թեզերը: Առաջին. Երևանը կարողացավ հասնել Կիլիկիո կաթողիկոսի խոսքին Վատիկանի Սուրբ Պետրոսի տաճարում 2015 թվականի ապրիլի 12-ին, երբ Հռոմի պապ Ֆրանցիսկոսը 1915 թվականին Օսմանյան կայսրությունում Հայոց ցեղասպանությունը անվանեց 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանություն և Թուրքիային մեխեց համաշխարհային անարգանքի սյունին: Երկրորդ. դա կարևոր է, քանի որ «Կիլիկյան թեմը ցեղասպանության զոհերի, հայկական հարցի և ցեղասպանության միջազգային ճանաչման անմիջական ժառանգն է»: Երրորդ. հայկական հարցով սեղմելով «թրքասիրության և թուրքի ներման» կոճակը «ներկայումս Նիկոլ Փաշինյանը որոշում է կայացնում հօգուտ թուրքերի և աշխատում է ԱՄՆ-ում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման գործընթացի դեմ», և դա, «ցավոք, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսությունը համառորեն անտեսում է»: Չորրորդ. Արամ Ա-ն շնորհավորել է Փաշինյանին Զատկի տոնի առթիվ, չնայած «ոչ վաղ անցյալում նա պահանջում էր Նիկոլի հրաժարականը»:
Սկսենք չորրորդ թեզից: Իսկապես, Կիլիկիայի կաթողիկոսը (ինչպես, ի դեպ, և Հայ առաքելական եկեղեցու առաջնորդ Գարեգին Բ-ն) անցյալ տարվա դեկտեմբերի սկզբին կոչ էր արել Փաշինյանին հրաժարական տալ: Սակայն դա պայմանավորված էր ոչ թե Անկարայի հետ կառավարության ղեկավարի ինչ-որ սիրախաղով, այլ նոյեմբերի 10-ին Մոսկվայում Լեռնային Ղարաբաղում հրադադարի պայմանագրի ստորագրմամբ, ինչը հայ հասարակության կողմից ընկալվում էր որպես պարտություն ղարաբաղյան պատերազմում: Ուստի Մինասյանի կողմից Արամ Ա-ի գործողությունների կապելը Հայոց ցեղասպանության հետ անհրաժեշտ է վերծանել: Մեր կարծիքով, Մեծի Տանն Կիլիկիո առաջնորդի հակադրությունը կապված էր առաջին հերթին Լեռնային Ղարաբաղի հայերի և Հայ Առաքելական եկեղեցու Արցախի թեմի հավատացյալների ճակատագրի հետ, որի մասին այն ժամանակ Արամ Ա-ն պետք է գուշակեր թե ինչ կլինի: Ենթադրաբար հնարավոր էր հայրենի հողից նրանց լիակատար վտարում: Դա տեղի չի ունեցել, իսկ անցյալ տարվա դեկտեմբերի վերջին Կիլիկիո կաթողիկոսին էր այցելել Լիբանանի պապի նունցիա արքեպիսկոպոս Ժոզեֆ Սպիտերը, որը իր զրուցակցին վստահեցրել էր, որ «Վատիկանը հետևում է Ղարաբաղի իրադարձությունների զարգացմանը և մշտապես կապ է պահպանում ռուսական կողմի հետ»:
Էջմիածնից և Սուրբ Աթոռից Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսի ստացված տեղեկատվությունը, Ղարաբաղում խաղաղ կյանք հաստատող ռուս խաղաղապահների գործողությունները, որոնք օգնում են հավատացյալներին այցելել ադրբեջանական ուժերի կողմից վերահսկվող սուրբ Դադիվանք, ակնհայտորեն օգնել են վերացնել վախերը ղարաբաղյան հայերի ճակատագիրի համար, որը Մինասյանի մեկնաբանությունների առաջին, երկրորդ և երրորդ թեզի համատեքստում խոսում է հետևյալի մասին. երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմում պարտվելը, որը, անկասկած, ծանր տրավմա է հայ հասարակության համար, այնուամենայնիվ, սկսել է սպիացնել հայ-ադրբեջանական և հայ-թուրքական հարաբերությունները: Վերջինս հատկապես կարևոր է Կիլիկյան կաթողիկոսության համար, քանի որ դրանով նոր հնարավորությունների պատուհան է բացվում: Հիշեցնենք, որ Հայոց ցեղասպանությունից հետո 1921 թվականին Մեծի Տանն Կիլիկիո առաջնորդի նստավայրը թուրքական Սիսից, որը Կիլիկիայի հին հայկական թագավորության մայրաքաղաքն է, տեղափոխվել է լիբանանյան Անթիլիաս քաղաք:
Այնուամենայնիվ, Կիլիկյան կաթողիկոսությունը չի կորցրել հայրենի տունը վերադառնալու հույսը: 2015 թվականին հայտնի է դարձել, որ Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսությունը հայց է ներկայացրել Թուրքիայի Սահմանադրական դատարան պահանջելով վերադարձնել Սիսում գտնվող Կիլիկյան կաթողիկոսի պատմական նստավայրը: Թուրքիայի Սահմանադրական դատարանը մերժել է հայցը, իսկ հայցվորը դիմել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան: Եվ ապա Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսարանը շարունակելով ՄԻԵԴ-ի կողմից հարուցված վարույթը, 2019 հուլիսի 30-ին հայց է ներկայացրել Սիսի դատարան: Ինչպես օրերս հաղորդել է Կիլիկյան կաթողիկոսության մամլո ծառայությունը, 2021 թվականի մարտի 30-ին տարատեսակ ձգձգումներից հետո տեղի է ունեցել առաջին դատական նիստը:
Եվ, ակնհայտորեն, դա պայմանավորված է հայերի նկատմամբ Անկարայի քաղաքականության փոփոխությամբ: Թուրքիայի իշխանություններին անհապաղ անհրաժեշտ է ականազերծել Հայոց ցեղասպանության իրենց համար լրջագույն խնդիրը, նախքան այն կպայթեցվի ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմի կողմից: Կարծում ենք, որ այս իրավիճակում Անկարան կարող է ոչ միայն որոշ գույք վերադարձնել Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսարանին, այլ նաև առաջարկել Անթիլիասից Սիս տեղափոխվել: Բայց այստեղ շատ բան կախված է նրանից, թե ինչպես կզարգանա իրավիճակը բուն Հայաստանում, արդյո՞ք կլինի ցանկություն առանձնացնել ղարաբաղյան հիմնախնդիրը և Հայոց ցեղասպանությունը հայ-թուրքական հարաբերություններից:
Եթե Փաշինյանի դիրքորոշումը պարզ է, ապա ընդդիմադիր ուժերի խաղն անկանխատեսելի է, ինչի վկայությունն է Հայոց ցեղասպանության խաղաքարտը Սուրբ Աթոռում Հայաստանի նախկին դեսպանի խաղարկման փորձը: Իհարկե, դա կարող է ազդել կրոնական առաջնորդների զգայուն նոտաների վրա: Անկեղծ ասած ՝ Էջմիածնի և Կիլիկյան կաթողիկոսության հետ շփվելիս վարչապետը լուրջ սխալներ շատ է թույլ տվեց: Բայց հիմա վտանգված է հայերի ճակատագիրը, և պատմության այսպիսի կարևոր պահերին հույզերը վատ խորհրդատուներ են:
Կարեն Սիմոնյան
Pressmedia.am