Երբ ձախողում ես արտաքին քաղաքականությունը․ «Փաստ»
Մամուլ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Արցախյան պատերազմում կրած ծանրագույն պարտության, տարածքային, մարդկային և նյութական կորուստների հարցը դեռևս երկար ժամանակ առանձին քննարկման և վերլուծության առարկա կմնա ինչպես հանրության շրջանում, այնպես էլ փորձագիտական մակարդակով։ Մեզ համար կարևոր է նաև արձանագրումներ անել աշխարհաքաղաքական տեղաշարժերի մասով, թե ինչ ռիսկեր են ի հայտ գալիս մեզ համար և իրավիճակից բխող ինչ քայլեր է անհրաժեշտ ձեռնարկել։
Նկատի ունենանք, որ այս պատերազմում Թուրքիան ոչ միայն անվերապահ աջակցություն էր ցուցաբերում ադրբեջանական կողմին, այլև անմիջականորեն մասնակցում էր ռազմական գործողություններին ահաբեկիչների, զինվորականների և սպառազինության տեսքով։ Եվ չնայած Թուրքիային չհաջողվեց մասնակցություն ունենալ հրադադարի մասին եռակողմ հայտարարության ստորագրմանը, սակայն Անկարան կարողացավ ամրագրել իր ներկայությունը հակամարտության գոտում։ Նոյեմբերի 17-ին Թուրքիայի խորհրդարանը հավանություն տվեց Ադրբեջան զորք ուղարկելու մասին նախագահ Էրդողանի որոշմանը։
Ճիշտ է՝ Թուրքիան խաղաղապահ առաքելություն չի իրականացնելու հակամարտության գոտում, բայց թուրքական զինվորականներն Ադրբեջանում ծառայություն են կատարելու Ռուսաստանի հետ համատեղ ստեղծվելիք՝ հրադադարի մշտադիտարկման կենտրոնում: Այնուամենայնիվ, Անկարայի մտադրությունները սրանով չեն ավարտվում, թուրքական կողմը ցանկություն ունի կարճ ժամանակ անց մշտական կտրվածքով մեծ ներկայություն ունենալ Ադրբեջանում ռազմական բազա ունենալու տեսքով և մշտադիտարկման կենտրոնը դրա ճանապարհին առաջին քայլն է։
Փաստացի Թուրքիայի դիրքերը գնալով ամրապնդվում են Հարավային Կովկասում, որը հայկական կողմի համար լուրջ ռիսկեր է առաջացնում։ Իսկ ինչպե՞ս ստացվեց, որ թուրքական կողմը ահաբեկիչներին Ադրբեջան արտահանելու և տարածաշրջանն ապակայունացնելու համար ոչ միայն պատժամիջոցների և ճնշումների չենթարկվեց, այլև կարողացավ հասնել իր հիմնական նպատակներին։ Իհարկե, մենք այս հարցում կարող ենք մեղադրել միջազգային հանրությանը, որ բավարար ջանքեր չի գործադրել Թուրքիային զսպելու ուղղությամբ, սակայն հայկական կողմը ևս ունի իր լուրջ թերացումները, որոնք կապված են արտաքին քաղաքականության հետ։ Խնդիրն այն է, որ գործող իշխանություններն այդպես էլ ժամանակին չկարողացան քայլերի այնպիսի կոմբինացիա կիրառել, որը թույլ կտար չեզոքացնել Թուրքիայից եկող հիմնական սպառնալիքները։
Իսկ այդ քայլերի մեջ առաջին հերթին պետք է մտնեին ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների ընդլայնումը և խորացումը։ Կասկած չկա այն հարցում, որ Ռուսաստանը մեծ դերակատարություն կարող է ունենալ թուրքական ագրեսիվ նկրտումները տարածաշրջանում չեզոքացնելու ուղղությամբ։ Սակայն Փաշինյանի իշխանության ժամանակաշրջանում հայ-ռուսական հարաբերությունները շարունակում են աչքի ընկնել իրենց իներտությամբ և անորոշությամբ, ինչի դառը պտուղները մենք այսօր քաղում ենք։ Եվ պատահական չէ, որ արդեն վերլուծություններ են արվում, թե այս իշխանությունների մնալու պարագայում հայ-ռուսական փոխգործակցությունը ոչ միայն չի զարգանա, այլև երկրում կաճեն հակառուսական տրամադրությունները։ Թուրքիայից եկող սպառնալիքները և մեր երկրի առջև ծառացած արտաքին քաղաքական խնդիրները ակտիվ աշխատանք էին նախատեսում նաև աշխարհաքաղաքական մյուս դերակատարների՝ մասնավորապես ԱՄՆ-ի, ԵՄ-ի երկրների և Չինաստանի հետ։
Բայց մեր իշխանություններին այդպես էլ հենց սկզբից չհաջողվեց սերտ փոխգործակցության համապատասխան օրակարգ ձևավորել այս պետությունների հետ և նրանց ցույց տալ թուրքական քաղաքականության վտանգավորության մակարդակը տարածաշրջանում և դրանից դուրս ապակայունացում ստեղծելու տեսանկյունից։ Հատկապես ուշադրության է արժանի հակամարտության գոտում տեղի ունեցող իրադարձությունների հետ կապված Չինաստանի կրավորական կեցվածքը, քանի որ Չինաստանի Սինցզյան ինքնավար մարզում ապրող թյուրքական ծագում ունեցող ույղուրական համայնքի և պանթուրքական ծրագրերի պատճառով թուրք-չինական հարաբերությունները ավանդաբար լարված բնույթ են կրում։ Եվ այս հանգամանքը Փաշինյանի գլխավորած իշխանությունը չկարողացավ օգտագործել։
Ինչպես տեսնում ենք, արտաքին քաղաքական նմանատիպ հարցերի վրա կենտրոնանալու փոխարեն, մեր իշխանությունները ամենօրյա ռեժիմով զբաղված են էժանագին շոուներով և հանրության առանձին հատվածներին միմյանց դեմ լարելով։ Հայաստանի արտաքին քաղաքականության ձախողման մասին է վկայում նաև արտգործնախարար Մնացականյանի հրաժարականը, թեպետ հանուն արդարության պետք է ասենք, որ այս դեպքում գործ ունենք պրիմիտիվագույն քայլի հետ՝ «քավության նոխազ» նշանակելու առումով: Իսկ ինչ վերաբերում է խորհրդարանական դիվանագիտությանը, ապա այդ մասով ընդհանրապես ասելիք չկա, ինչպես այս երկուսուկես տարիների ընթացքում այն բացարձակ պարապուրդի էր մատնված, այդպես էլ շարունակում է մնալ։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
1
2
3
4
5
1
3
5
4
5
