Հիմա վճռվում է ոչ միայն հայերի, այլև Ռուսաստանի պետականության և նրա կառուցած միջազգային անվտանգության համակարգի հեղինակության ճակատագիրը. Օլեգ Այրապետով
Քաղաքականություն“EADaily”-ի թղթակիցը ռուս պատմաբան Օլեգ Այրապետովի հետ զրուցել է Ղարաբաղի պատերազմի, Թուրքիայի հավակնությունների, Իրանի շահերի և Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականության ժամանակակից փուլում բացվող խնդիրների մասին: Ստորև ներկայացնում ենք հարցազրույցի հիմնական մասը:
-Օլեգ Ռուդոլֆովիչ, ըստ Ձեզ ի՞նչ շարժառիթներով է առաջնորդվել Իլհամ Ալիևը Արցախի վրա զինված հարձակման ժամանակ ընտրելիս:
-…Բոլոր հիմքերը կան ենթադրելու համար, որ Ղարաբաղում ռազմական գործողություն սկսելու որոշումը Բաքուն կայացրել է ոչ թե ինքնուրույն, այլ Անկարայի, և միանգամային հավանական է, որ նաև Ադրբեջանի այլ թյուրք գործընկերների հետ բարձրագույն պետական մակարդակում խորհրդակցությունների արդյունքում: Բացարձակապես ակնհայտ է, որ այս իրադարձությունների համատեքստում տեղավորվում են նաև Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու այցն Անկարա և այնտեղ ձեռք բերված ռազմական պայմանավորվածությունները: Դրան հաջորդեցին Ղրիմի վերաբերյալ Էրդողանի հայտարարությունները:
-Ինչպիսի՞ն էր Թուրքիայի ներդրումը Ղարաբաղյան նոր պատերազմ սկսելու Ալիևի որոշման մեջ:
-Ամենավճռականը: Անհրաժեշտ է հասկանալ, որ Բաքուն և Անկարան միասնական քաղաքականություն են վարում: Ալիևին պարզապես չեն կանչում Անկարա և ասում՝ ինչ պետք է անի, և ինչ՝ չանի: Խոսքը գնում է բացարձակապես միասնական քաղաքական գծի մասին. նրանք նույն խաղն են խաղում: Տարածաշրջանում Անկարայի արտաքին քաղաքականությունն արմատապես փոխելու վերաբերյալ լուրջ որոշում է կայացվել: Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև երկխոսությունն ավարտվում է, և ոչ Մոսկվայի նախաձեռնությամբ: Այս պայմաններում լավ կլիներ, որ Ռուսաստանն Անդրկովկասում և հարևան այլ տարածաշրջաններում վերջապես ձևակերպեր իր խնդիրները:
-Հայաստանի ներկայացուցիչները հաճախ կտրականապես դեմ են ռուս-թուրքական համագործակցությանը, քննադատում և վախենում են նման հեռանկարից: Արդյո՞ք սա ճիշտ մոտեցում է: Չէ՞ որ ռուս-թուրքական հակադրության պայմաններում Հայաստանի համար ռիսկերը կտրուկ աճում են:
-Լավ կլիներ, որ Ռուսաստանը և Թուրքիան ռազմավարական դաշնակիցներ դառնային, և կողմերից յուրաքանչյուրն իր հերթին ազդեր իր հաճախորդների վրա: Դա լավ կլիներ հայերի համար. ռուս-թուրքական երկխոսությունը կարող է մեծ առավելություններ բերել և՛ նրանց, և՛ տարածաշրջանի համար: Սակայն Մոսկվան գերագնահատել է նման երկխոսության հնարավորությունը, իսկ Թուրքիան տանում է Ռուսաստանն Անդրկովկասից և Ղրիմից դուրս մղելուն, իսկ հետո կտեսնենք:
-Ստեղծված իրավիճակում ինչպե՞ս կպահի իրեն Իրանը:
-Իրանը դեմ կլինի Անդրկովկասում թյուրքական գործոնի ուժեղացմանը: Բայց արդյո՞ք սա կնշանակի աջակցություն Հայաստանին, հատկապես այն Հայաստանին, որը կարող է վերածվել ԱՄՆ-ի կողմից վերահսկվող տարածքի: Իրանն իր շահերն ունի:
-Բայց չէ՞ որ Փաշինյանն անձամբ էր հանդես գալիս Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների խորացման օգտին, նոր բանաձևեր էր առաջարկում և Մոսկվային խնդրում էր հաշտվել հեղափոխության արդյունքի հետ:
-Ինձ համար դժվար է դատել այդ մարդու մասին. ես ծանոթ չեմ նրան և նույնիսկ անձամբ չեմ տեսել, բայց ընդհանուր առմամբ այս միջավայրն ինձ ծանոթ է: Երբ տեղի ունեցան
«թավշյա հեղափոխության» իրադարձությունները, ես զգացի, որ հանրապետությունում 25-ամյա ցիկլն ավարտվել է, և շրջանը փակվել է: Մարդիկ իշխանության եկան նույն գաղափարներով, ինչ 80-ականների և 90-ականների վերջին՝ Ռուսաստանի նկատմամբ ծայրահեղորեն ցուցադրաբար բացասական վերաբերմունք ցուցաբերելով և Ղարաբաղի վերաբերյալ արմատական նոր բանաձևեր առաջ քաշելով: Այդ բանաձևերը նրանք ամբիոնից հաղորդում էին ժողովրդին՝ իրենց բացականչություններով մեծաթիվ ամբոխ հավաքելով: Բոլորը հիացած և գոհ էին՝ մոռանալով մեկ բանի մասին՝ իրենց բացականչություններից միջազգային հարաբերություններում և շփման գծում ոչինչ չէր փոխվում: Բացականչություններով գործը հնարավոր չէ ուղղել: Ահա և արդյունքը՝ ամեն ինչ վատացավ:
-Ինչպե՞ս պետք է գործի Ռուսաստանը ստեղծված իրավիճակում և ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկի Երևանը:
-Ակնհայտ է, որ նա պետք է գործի այնպես, որ բոլորի համար պարզ դառնա, որ իր ընկերը լինելը շահավետ է, իսկ թշնամի լինելը՝ վտանգավոր: Ինչպես հայտնի է, կան երեք տեսակի ընկերներ և երեք տեսակի թշնամիներ՝ ընկեր, ընկերոջ ընկեր և թշնամու թշնամի; թշնամի, ընկերոջ թշնամի և թշնամու ընկեր:
Հիմա վճռվում է ոչ միայն հայերի, այլև Ռուսաստանի պետականության և նրա կառուցած միջազգային անվտանգության համակարգի հեղինակության ճակատագիրը: Խոսքը վերաբերում է ոչ միայն Ղարաբաղին, այլև Ղրիմին և Դոնբասին, և հարցը դրվում է այսպես՝ արդյո՞ք Ռուսաստանը բավականաչափ ուժեղ երկիր է իր ազդեցությունը տարածաշրջանում պահպանելու համար:
Անի Նադոյան