Չինաստանին ձեռնտու չէ Հայաստանի կայունությունը «խաթարող» Ղարաբաղի պատերազմը, քանի որ «Մետաքսի ճանապարհ» տրանսպորտային միջանցքի ճյուղերից մեկը պետք է անցնի Հայաստանի տարածքով
Ուշադրության կենտրոնումՉինաստանն ուշադրությամբ հետևում է Անդրկովկասում տեղի ունեցող իրադարձություններին: Այս տարածաշրջանի միջով անցնում է ամերիկյան նավատորմից ապահով՝ չինական ապրանքների՝ դեպի Եվրոպա անխոչընդոտ շարժման մայրցամաքային երթուղիներից մեկը: Այս մասին իր տեսաբլոգում հայտնել է սինոլոգ Նիկոլայ Վավիլովը: Ըստ փորձագետի՝ պատահական չէ, որ չինական Սիան քաղաքը եղբայրական կապեր է կառուցում Ռուսաստանի համար ևս կարևոր հայկական Գյումրի քաղաքի հետ:
-«Մետաքսի ճանապարհ» տրանսպորտային միջանցքի ճյուղերից մեկը պետք է անցնիՀայաստանի տարածքով: Չինաստանն իսկապես շահագրգռված է Հայաստանի կայունությամբ, բայց նրան չի կարող սատարել, քանի որ ուժերը չեն ներում: Նա (Չինաստանը) ստիպված է գործել վստահված ուժերի միջոցով, և, ամենայն հավանականությամբ, դա կլինի Իրանը, որն այժմ սերտ փոխգործակցության է գնում Չինաստանի հետ՝ Մերձավոր Արևելքում գործելով որպես նրա «ձեռնոց»,- ասել է Վավիլովը:
Նա նշել է.
-Իրանը Հայաստանում կպաշտպանի նաև Չինաստանի շահերը՝ ապրանքների փոխադրման համար կայուն միջանցք ստեղծելու հարցում:
Սինոլոգը գտնում է, որ «Ղարաբաղի հիմնախնդիրը գլոբալ առումով ազդում է «Մետաքսի ճանապարհի» խնդրի վրա, քանի որ «Մետաքսի ճանապարհի» ճյուղերից յուրաքանչյուրը շատ մեծ աշխարհաքաղաքական կախվածության մեջ է գտնվում աճող չին-ամերիկյան ընդդիմությունից»:
Ըստ Նիկոլայ Վավիլովի՝ չին-թուրքական հարաբերությունների խնդիրն առանցքային է «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախագծի համար, որն առաջին հերթին Չինաստանի և Եվրոպայի երկաթուղային ցանցերը մեկ երկաթուղագծով կապող ենթակառուցվածքի ստեղծում էր նախատեսում: Նախագծի շրջանակներում նախատեսվում էր Իրանի տարածքով և Թուրքիայի երկաթուղագծի հետ միացման միջոցով անխոչընդոտ շարժման համար եվրոպական կամ չինական տեսակի երկաթուղագիծ ստեղծել Միջին Ասիայում: Թուրքիան առաջին ֆորպոստն էր՝չհաշված բելառուս-լեհական սահմանը, որտեղ պետք է բեռնվեին չինական ապրանքները:
-Թուրքիան առանցքային դեր ունի այս նախագծում, կամ այդպես էին կարծում մինչև 2015 թվականը: Սի Ցզինպինի անձնական ջանքերն ուղղված էին Թուրքիայի դուրս բերմանը ՆԱՏՕ-ի, առաջին հերթին՝ ԱՄՆ-ի ազդեցության ուղեծրից: Նրա անձնական խորհրդական Ե Ցզինմինը 2015 թվականին գնացել է Թուրքիա և փորձել Էրդողանին իր կողմ քաշել՝ «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախագծում՝ Թուրքիային խոստանալով Չինաստանի կարևորագույն գործընկերոջ դերը: Այդ այցից անմիջապես հետո գրեթե վերացրին Էրդողանին և Սի Ցզինպինի անձնական խորհրդականին. ամիսներ չէին անցել հանդիպումից, երբ Թուրքիայում «սերժանտական» հեղաշրջման դեպքեր տեղի ունեցան (անհաջող ավարտով): Նախաձեռնողներն ամերիկամետ ուժերն էին: Այդպիսով ամերիկացիներ նԷրդողանին հասկացրին, որ եթե նա համագործակցի Չինաստանի հետ, նրան ԱՄՆ-ին հավատարիմ այլ ուժեր կփոխարինեն:
Էրդողանն ակնարկը հասկացավ, մերժեց Չինաստանի հետ համագործակցությունը և վերադարձավ պանթուրքիստական նախագծի պարադիգմային: Իսկ Ե Ցզինմինը, չնայած իր կարգավիճակին, ձերբակալվեց. նրան գրեթե խարդախության մեջ մեղադրեցին: Ահա այսպիսին էր կոլեկտիվ Արևմուտքի արձագանքը` Թուրքիային իր ազդեցության ուղեծիր ներքաշելու Չինաստանի փորձին:
Այսպիսով, 2015 թվականին այդ խնդիրը խափանվել է , և բացահայտվել են Թուրքիայի և Չինաստանի միջև առկա 3 խոշորագույն հակասությունները՝
- Արևմտյան Չինաստանում ույղուրական թուրքալեզու շարժումն աջակցելու Թուրքիայի փորձերը, որոնք 2015 թվականի իրադարձություններից հետո կատարվում են նաև մարդասիրական, բարոյական և քաղաքական մակարդակներում:
- Չինաստանը և Թուրքիան մրցակիցներ են արտաքին շուկաներում: Երկու երկրներն էլ խոշորագույն արտահանողներ են, որոնք մրցակցում են Աֆրիկայի, Միջին Ասիայի, Մերձավոր Արևելքի, Ռուսաստանի և Եվրոպայի ապրանքային շուկաների համար:
- Չինաստանն ու Թուրքիան էներգառեսուրսների խոշոր սպառողներ են և մրցակցում են առաջին հերթին Միջին Ասիայի էներգետիկ ռեսուրսների համար:
Ռուզան Հովհաննիսյան