Խոշոր գազանջատում՝ մի շարք հասցեներում ՎՏԲ-Հայաստան Բանկը մեկնարկել է օնլայն փոխանցումների նոր ծառայություն Ռուսաստանի բոլոր բանկերի «Мир» քարտերին Նախապատրաստում են Փաշինյանի այցը Թուրքիա Փաշինյանի և Էրդողանի կուռատորին փոխել են Աշտարակի համայնքային ոստիկաններն Օհանավանում հայտնաբերել են ինքնաձիգ ու փամփուշտներ Փաշինյանի համար «խիյարը թարս» է աճում Իրանն առաջիկա ժամերին հարձակումներ կգործի նոր զենքով Հայաստանն աջակցել է Հնդկաստանին իր տարածքով Իրանից հնդիկ ուսանողների տարհանման հարցում. ՀՀ ԱԳՆ Իսրայելն անակնկալ ունի Իրանի համար․ ԱՄՆ-ում Իսրայելի դեսպան Կառավարության արշավի մեջ Եկեղեցին վերջին խրամատն է. Բագրատ Սրբազան


Հայաստանի հանքարդյունաբերության ներկա վիճակը. հիմնական ցուցանիշներ

Ուշադրության կենտրոնում

Iravaban.net–ը իր «Հանքարդյունաբերությունը և իրավունքը» նախագծի շրջանակներում շարունակում է ՀՀ հանքարդյունաբերության ոլորտի զարգացման ռազմավարության իրազեկմանը նվիրված հոդվածների նորարական շարքը: Այս հոդվածների միջոցով մենք հանրությանը կներկայացնենք Հայաստանի Հանրապետության հանքարդյունաբերության ոլորտի զարգացման ռազմավարությունը՝ մատչելի մեթոդաբանության և նորարարական գործիքների կիրառման հիման վրա: Շարքի երկրորդ հոդվածը՝ «Հայաստանի հանքարդյունաբերության ներկա վիճակը. հիմնական ցուցանիշներ», կծանոթացնի ընթերցողներին ոլորտի ներկա իրավիճակի և հիմնական ցուցանիշների հետ:

Հայաստանի հանքարդյունաբերության ներկա դերը

Հայաստանի հանքարդյունաբերության պատմությունը սկիզբ է առնում դեռևս 18-րդ դարի կեսերից, երբ Ալավերդու և Կապանի հանքերում սկսվեց պղնձի արդյունահանումը: Տասնամյակների ընթացքում ոլորտը ձևավորվել է որպես մեր տնտեսության հիմնասյուներից մեկը՝ կայուն ներդրում ունենալով տնտեսության աճի, զբաղվածության ապահովման և պետական եկամուտների ձևավորման գործում: Այս երկար ճանապարհին հանքարդյունաբերությունը վերածվել է պարզ արդյունահանումից ժամանակակից, բարդ տեխնոլոգիական գործընթացի:

Հայ երկրաբանների և մասնագետների տքնաջան աշխատանքի շնորհիվ տասնամյակների ընթացքում կուտակվել է հսկայական փորձ և գիտելիքներ: Հանրապետական երկրաբանական ֆոնդում այսօր պահպանվում են ավելի քան հարյուր տարվա վաղեմության բացառիկ նյութեր, որոնք անգնահատելի արժեք են ներկայացնում մեր երկրի ընդերքի ուսումնասիրման համար:

Պատկերը խորհրդանշում է Հայաստանի հանքարդյունաբերության պատմական զարգացման փուլերը։

Հայաստանի հանքային հարստությունը բացառիկ է իր բազմազանությամբ: Մեր երկիրը հայտնի է ոչ միայն մետաղական հանածոներով, այլ նաև աշխարհում առաջատար դիրքեր է զբաղեցնում ոչ մետաղական օգտակար հանածոների պաշարների հարստությամբ: Յուրաքանչյուր տարածաշրջան ունի իր յուրահատուկ «հանքային անձնագիրը»: Սյունիքը հարուստ է պղնձով և մոլիբդենով, Լոռին՝ պղնձով և պոլիմետաղներով, իսկ Արագածոտնի և Կոտայքի մարզերը հայտնի են իրենց շինանյութերի հանքավայրերով:

Հայաստանի հանքային պաշարների հարստությունը տպավորիչ է: Մեր հանրապետությունում գործող հանքարդյունաբերական կազմակերպությունները ապահովված են պղնձամոլիբդենային հանքաքարով շուրջ 100-120 տարի, ոսկու հանքաքարով՝ 25-30 տարի, իսկ կապար-ցինկային հանքաքարով՝ 20-25 տարի: Բացի հիմնական մետաղներից, մեր հանքաքարերում առկա են նաև հազվագյուտ և ցրված մետաղներ՝ ռենիում, սելեն, տելուր, կադմիում, ինդիում, գալիում, թալիում և բիսմութ:

Ոչ պակաս տպավորիչ են նաև ոչ մետաղական օգտակար հանածոների պաշարները: Հայաստանում գտնվող պեռլիտի և վանակատի պաշարները կազմում են շուրջ 3 միլիարդ խորանարդ մետր: Մեր երկիրը հարուստ է նաև տուֆերով, պեմզաներով, ցեոլիտներով, հրաբխային խարամներով, բազալտներով, գրանիտներով և մարմարով: Այս բոլոր ռեսուրսները կարևոր դեր են խաղում շինարարության և արդյունաբերության զարգացման գործում:

Պատկերը խորհրդանշում է Հայաստանի հանքային գանձերը։

Արտադրության ծավալներ. ի՞նչ ենք արդյունահանում

2021 թվականը նշանավորվեց հանքարդյունաբերության ոլորտի զգալի աճով: Հանքագործական արդյունաբերության արտադրանքի ծավալը հասավ 587.9 միլիարդ դրամի՝ նախորդ տարվա համեմատ աճելով 45.9%-ով: Այս տպավորիչ աճի հիմնական շարժիչ ուժը մետաղական հանքաքարերի արդյունահանման ծավալների ավելացումն էր:

Մետաղական հանքաքարերի արդյունահանումը կազմում է ոլորտի արտադրանքի 96.7%-ը: Սա ցույց է տալիս, թե որքան կարևոր է մետաղական հանքարդյունաբերությունը մեր երկրի համար:

 

Պղնձի արդյունահանումը հատկապես ուշագրավ է: 2021 թվականին պղնձի հանքաքարի արդյունահանման ծավալները կազմել են մետաղական հանքաքարերի ընդհանուր արդյունահանման 35.4%-ը՝ նախորդ տարվա համեմատ աճելով 61%-ով: Սա վկայում է ոլորտի դինամիկ զարգացման և միջազգային շուկայում մեր երկրի դիրքերի ամրապնդման մասին:

Ոչ մետաղական հանածոների արդյունահանումը, թեև ծավալով ավելի փոքր է, սակայն նույնպես կարևոր դեր է խաղում: 2021 թվականին այս ոլորտի արդյունահանման ծավալները կազմել են 18.8 միլիարդ դրամ, որտեղ ավազի և խճի արդյունահանումը կազմել է 73.5%:

ՀՆԱ-ում ներդրումը. ինչպե՞ս է ոլորտը նպաստում տնտեսական աճին

Հանքարդյունաբերության ոլորտի նշանակությունը Հայաստանի տնտեսության համար դժվար է գերագնահատել: 2021 թվականին ոլորտի ուղղակի ներդրումը ՀՆԱ-ում կազմել է 6.1%, ինչը 2.5 տոկոսային կետով ավելի է 2019 թվականի ցուցանիշից: Սա նշանակում է, որ Հայաստանում արտադրված յուրաքանչյուր 100 դրամից 6 դրամն ուղղակիորեն ստեղծվել է հանքարդյունաբերության ոլորտում:

Սակայն ոլորտի իրական ազդեցությունն ավելի մեծ է: Հանքարդյունաբերությունն ունի տնտեսական բազմապատկչի էֆեկտ, որը 1.8 է: Սա նշանակում է, որ ոլորտում ստեղծված յուրաքանչյուր 1 դրամը տնտեսության մեջ գեներացնում է լրացուցիչ 0.8 դրամի արժեք: Արդյունքում, հանքարդյունաբերության ընդհանուր՝ ուղղակի և անուղղակի ներդրումը ՀՆԱ-ում հասնում է 11%-ի:

Պետական եկամուտներ. ինչպե՞ս է ոլորտը նպաստում երկրի բյուջեին

Հանքարդյունաբերությունը հանդիսանում է պետական բյուջեի եկամուտների կարևորագույն աղբյուրներից մեկը: 2020 թվականին միայն մետաղական հանածոների արդյունահանմամբ զբաղվող ընկերությունների կողմից պետական բյուջե է վճարվել 82.2 միլիարդ դրամ՝ 3.5%-ով ավելի, քան նախորդ տարում:

Հատկանշական է, որ 2016-2019 թվականների ընթացքում մետաղական հանածոների արդյունահանմամբ զբաղվող ընկերությունների վճարած հարկերի և վճարների մեջ ամենամեծ մասնաբաժինն ունի ռոյալթին՝ միջինում 52%: Էական մասնաբաժին ունեն նաև եկամտային հարկը և շահութահարկը:

Զբաղվածություն և աշխատավարձեր. սոցիալական ազդեցությունը

Հանքարդյունաբերության ոլորտը ոչ միայն տնտեսական, այլև կարևոր սոցիալական դեր է խաղում: 2021 թվականին ոլորտում ուղղակիորեն զբաղված էր 10.5 հազար մարդ: Սակայն իրական պատկերն ավելի տպավորիչ է:

Ոլորտի զբաղվածության բազմապատկիչը 5.3 է, ինչը նշանակում է, որ հանքարդյունաբերության յուրաքանչյուր աշխատատեղի շնորհիվ տնտեսության այլ ճյուղերում ստեղծվում է լրացուցիչ 4.3 աշխատատեղ: Այսպիսով, ոլորտի ընդհանուր ազդեցությունը զբաղվածության վրա գնահատվում է շուրջ 55.7 հազար աշխատատեղ:

Ոլորտում աշխատավարձերը զգալիորեն բարձր են հանրապետական միջին ցուցանիշից: 2021 թվականին միջին ամսական աշխատավարձը կազմել է 499,603 դրամ, ինչը 2.4 անգամ գերազանցում է երկրի միջին աշխատավարձը: Սա նշանակում է բարձր կենսամակարդակ ոլորտում աշխատողների և նրանց ընտանիքների համար:

Արտահանում և միջազգային առևտուր

Հանքարդյունաբերությունը Հայաստանի արտահանման առաջատար ճյուղերից է: 2021 թվականին հանքահումքային արտադրանքի արտահանման ծավալները հասել են 982 միլիոն ԱՄՆ դոլարի՝ կազմելով երկրի ընդհանուր արտահանման 32.5%-ը: Սա 20%-ով ավելի է, քան նախորդ տարվա ցուցանիշը:

Արտահանման կառուցվածքում առյուծի բաժինը պատկանում է պղնձի խտանյութին, որը կազմում է հանքահումքային արտադրանքի արտահանման մոտ 80%-ը: 2021 թվականին պղնձի խտանյութի արտահանման ծավալներն աճել են 27%-ով՝ վկայելով միջազգային շուկաներում մեր արտադրանքի նկատմամբ կայուն պահանջարկի մասին:

Խոշոր գազանջատում՝ մի շարք հասցեներում ՎՏԲ-Հայաստան Բանկը մեկնարկել է օնլայն փոխանցումների նոր ծառայություն Ռուսաստանի բոլոր բանկերի «Мир» քարտերին Նախապատրաստում են Փաշինյանի այցը Թուրքիա Փաշինյանի և Էրդողանի կուռատորին փոխել են Աշտարակի համայնքային ոստիկաններն Օհանավանում հայտնաբերել են ինքնաձիգ ու փամփուշտներ Փաշինյանի համար «խիյարը թարս» է աճում Իրանն առաջիկա ժամերին հարձակումներ կգործի նոր զենքով Հայաստանն աջակցել է Հնդկաստանին իր տարածքով Իրանից հնդիկ ուսանողների տարհանման հարցում. ՀՀ ԱԳՆ Որերորդ անգամ ես մեմերի կերպար եմ դառնոււմ․ Գալյան Իսրայելն անակնկալ ունի Իրանի համար․ ԱՄՆ-ում Իսրայելի դեսպան Կառավարության արշավի մեջ Եկեղեցին վերջին խրամատն է. Բագրատ ՍրբազանԻսրայելը uպանել է Իրանի ԶՈՒ շտաբի նորանշանակ պետին Արտակարգ դեպք, «Սոս մանկական գյուղեր» կրթական հաստատությունում 17-ամյա տղան դանակաhարել է մեկ այլ տղայիԱնցած շաբաթ մեր հասարակությունը ողջունելի միակամություն ցուցաբերեց՝ պաշտպանելու Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին թրքահպատակ վարչախմբի աննախադեպ լկտի հարձակումներից. ՉալաբյանՆիկոլը հարձակվել է եկեղեցու վրա, քանի որ իր էությամբ հակազգային է. քաղաքացի Temu-ում արդեն Իդրամ կա ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ․ ՌԴ-ն hարվածել է Կիևին, կան զnհեր Կոնվերս Բանկը համագործակցում է IFC-ի հետ առևտրի ֆինանսավորման կարողությունների հզորացման նպատակով Քшղցկեղ է ախտորոշվել 4-րդ կարգի. Սիլվա Հակոբյանը հայտարարություն է տարածել ու օգնություն խնդրել Մշտական անպատրաստություն. «Փաստ» Պարզունակ մանիպուլյացիա՝ «քաղաքականությամբ զբաղվել» հասկացության նեղացման միջոցով. «Փաստ» «Արտահանման ոլորտում պետք է լինեն երկարաժամկետ լուծումներ, մինչդեռ իշխանությունն այս հարցում ևս փորձում է մեղավորներ գտնել». «Փաստ» Գոնե ֆիզիկապես կառավարություն կա՞, թե՞ չկա.... «Փաստ» Ադրբեջանը սպասում է Իրանի կազմաքանդմանն էթնիկ-կրոնական սահմաններով. «Փաստ» «Քոչարյան, հանցագործ» գոռացողը 7 տարի անց կալանավորվել է խոշտանգման հոդվածով. «Փաստ» Ինչո՞ւ է ՍԱՏՄ ղեկավարի նշանակման հարցը ձգձգվում. «Փաստ» Հայտնվել է լուրջ երկընտրանքի առջև. հանրությունը, հասարակական ու քաղաքական ուժերը՝ Եկեղեցու կողքին. «Փաստ» Ռուբլին թանկացել է․ փոխարժեքն՝ այսօր Հայոց եկեղեցին թուլացնելը, նրա նկատմամբ իշխանություն հաստատելը շատ ավելի ծանրակշիռ զիջում է, քան տարածքները․ Մենուա ՍողոմոնյանԻսկանդարյանը հերթական օգնությունը ստանալու մոլուցքի պատճառով իրեն նույնացրել է իմ խոսքում նշված անձի հետ․ Տիգրան Ավինյանի հոր հայտարարությունը Գլխավոր դասը, որ մենք պետք է քաղենք Իրան-Իսրայել հակամարտությունից․ Մհեր Ավետիսյան«Կողք կողքի»․ մեկնարկեց IDBank-ի՝ արցախցիներին ուղղված նոր ծրագիրը Իսրայելը փորձել է հարձակվել Իրանի Թավրիզի օդանավակայանի վրա. NourNews«Երաժշտություն հանուն ապագայի» հիմնադրամի կրթաթոշակառուները և «Ծնվել եմ Արցախում» ծրագրի շաhառուները հանդես կգան Էդվարդ Ավետիսյանի հիշատակին նվիրված համերգինՇատ վատ վիճակ է, գյուղեր կան, ամբողջությամբ վնասվել են․ Նոյեմբերյան համայնքի ղեկավար Թոշակառուներին պետք է տրամադրվի 10-15 տոկոսանոց հավելաճ. Հրայր ԿամենդատյանՀՀ ՊՆ «Ուրալ»-ը կողաշրջվել է․ կա վիրավոր Դժբախտ դեպք՝ ԲԴԽ նախկին նախագահ Գագիկ Ջհանգիրյանի ընտանիքում Սոչին ջրի տակ է անցել, սկսել է ձյուն տեղալ (տեսանյութ) Բլոգեր Արթուր Չախոյանի կողմից այսօր իրականացրած ակցիայի և դրա շրջանակում հնչեցված հերթական «կոռուպցիոն բացահայտումների» մասին․ Հայկ ԿոստանյանՑավոք, մեր մտավորականությունն անհաղորդ մնաց այս աղետին. Արմեն ՄանվելյանԼրագրողի մասնագիտական գործունեությանը խոչընդոտելը և նրա հանդեպ կոշտ ֆիզիկական բռնություն գործադրելը հանցագործություն է․ Մենուա Սողոմոնյան«Մեր աշխատակիցները» շարքի հերթական հերոսը փականագործ Արտավազդ Սարգսյանն է, ով կարողանում է ապահովել հարյուրավոր սարքավորումների անխափան ընթացքը. ԶՊՄԿՈրևէ մեկը չպետք է զոհաբերվի, որ Նիկոլն իր կաշին փրկի. Հովհաննես ԻշխանյանՀորդառատ անձրևներ են սպասվում․ եղանակն այս օրերին Էլինա Ավանեսյանը WTA դասակարգման աղյուսակում նահանջել է 1 հորիզոնականովԱյս օրերին Երևանը վերածվել էր բալետային արվեստի մայրաքաղաքիԱմերիկյան ինքնաթիռները զանգվածաբար լքում են իրենց բազաները. ինչ է կատարվում Առաքելությունը՝ փրկել կյանքեր. նշվել է Արյան դոնորի համաշխարհային օրը Գերմանիայում պատշգամբային էլեկտրակայանների թիվը մեկ տարում կրկնապատկվել է
Կո՞ղմ եք ֆիզիկական անձանց եկամուտների հայտարարագրմանը
Ամենադիտված