Ռուսերենը պաշտոնական լեզու դարձնելը գործիք է գոյատևման ճանապարհին
Վերլուծություն
Արցախում օրենսդրական նախագիծ է դրվել շրջանառության մեջ, որով ուզում են ռուսերենին պաշտոնական լեզվի կարգավիճակ տալ: Այս թեմայով pressmedia.am կայքը զրուցել է քաղաքագետ Գարիկ Քեռյանի հետ։
— Պարոն Քեռյան, Ձեր կարծիքով ուզում են ռուսական կողմին հաճոյանա՞լ, թե՞ ռուսական կողմից կա ճնշում:
— Բացառված է, որ ռուսական կողմից ճնշում լինի, եթե ճնշում էլ լինի՝ դա ճնշում համարել չի կարելի, այլ պարզապես ռուսական կողմի ցանկություն կամ ռուսական կողմի համար նպաստավոր իրադարձություն։ Բայց, եթե մենք այս հարցը դիտարկենք քաղաքական տեսանկյունից, ապա պետք է գնահատենք ներկա իրադրությունը։ Փաստացի, հիմա Հայաստանի Հանրապետությունը գտնվում է այնպիսի ռազմաքաղաքական կացության մեջ, որ ստորագրելով կապիտուլյացիայի մասին հայտարարություն, ըստ էության, նա չի կարող լինել Արցախի անվտանգության երաշխավոր։ Արցախի տարածքի մոտ հիսուն տոկոսը, որը մնացել է հայկական անդմինստրացիայի տակ, գոյություն ունի այնքանով, որքանով որ նրա անվտանգությունը ապահովում է Ռուսաստանը։ Բնականաբար, Արցախի հասարակությունը, իշխանությունը, քաղաքական ուժերը, մտավորականությունը հասկանում է, որ պետք է մինչև հինգ տարվա ժամկետ լրանալը այնպիսի ամուր ինտեգրացիա իրականացվի Ռուսաստանի Դաշնության հետ, որ հետագայում կամ անհնար չլինի ռուսական կողմի դուրս գալը Արցախից, կամ, եթե զինված ուժերը դուրս գան, ապա այնպիսի իրավիճակ կամ մեխանիզմներ լինի, որ Ադրբեջանը այլևս ի վիճակի չլինի նոր ագրեսիա իրականացնել։ Այդ ամենը պետք է արվի հինգ տարվա ընթացքում, որովհետև ռուսական ուժերի ներկայությունը Արցախի այդ հատվածում սահմանված է հինգ տարի ժամկետով։ Այդպիսի ինտեգրացիան լուրջ միջոց է այսօր աշխարհում, օրինակ, Միացյալ Նահանգների և Բրիտանական ազդեցության գրավականներից մեկն էր անգլերեն լեզվի վերածումը համաշխարհային լեզվի։ Այնպես որ, սա այդ նշանակությունն ունի։ Մյուս կողմից, տրադիցիոն կերպով Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը՝ գտնվելով նախկին խորհրդային Ադրբեջանի կազմում, իր ինքնուրույնությունը ինչ-որ մի տեղ պահպանում էր ռուսերենը ընդհանուր օգտագործման լեզու դարձնելով։ Ղարաբաղում ադրբեջաներենը Խորհրդային Միության ժամանակ չի կիրառվել որպես պետական, պաշտոնական լեզու։ Ներքին օգտագործման համար կիրառվել է հայերենը, պաշտոնական կիրառման լեզու եղել է ռուսերենը։ Այդ ժամանակ Ադրբեջանը պարզապես չէր կարող արգելանք դնել, որովհետև Ղարաբաղը և Ադրբեջանը գտնվում էին այլ պետության մեջ, որտեղ տիտղոսակիր գերիշխող ազգը Ռուսաստանն էր և այդ պետության մեջ ռուսերենն էր պետական լեզու։ Ղարաբաղի կարգավիճակը Հայաստանից տարբերվում էր։ Հայաստանը լայնորեն կարող էր զարգացնել հայերենը, որովհետև հայերենը Խորհրդային Հայաստանի սահմանադրությամբ ճանաչված էր ռուսերենին հավասար պետական լեզու, իսկ Արցախը՝ գտնվելով Ադրբեջանի մեջ, ադրբեջանական ազդեցության դեմ պայքարում էր կամ դիմագրավում էր նաև լեզվական գործիքով, որն էր ռուսերենը։ Բնականաբար, այս հանգամանքը Արցախի հայությանը դարձրել էր երկլեզու։ Այսինքն, նրանք այսօր երկլեզու հանրություն են՝ ռուսերեն և հայերեն։ Եվ, եթե կա իրավիճակ, որը որ թելադրում է ապահովության համար կիրառել այդ լեզուն, եթե կա ինտեգրացման խորացման անհրաժեշտություն և այդ նպատակով կարելի է լեզվական գործոններ օգտագործել և, վերջիվերջո, ռուսական քաղաքականության էլիտային սա մեսիջ է, որ Արցախը Գյուլստանի պայմանագրից, 1813 թվականից սկսած իրեն համարում է ոչ թե Ադրբեջանի մաս, այլ իրեն համարում է ռուսական պետականության մաս։ Սա շատ կարևոր է և ժամանակին մենք այս գաղափարը սվիններով ընդունեցինք, բայց այն ժամանակ չէինք հասկանում, որ կարող է գալ ինչ-որ մի պահ, որ Հայաստանը չկարողանա պահել Արցախին։ Հիմա եկել է այդ պահը, մենք այսօր անգամ Հայաստանի սահմանների անվտանգությունը պահել չենք կարող,ապահովել, ուր մնաց Արցախինը ապահովենք։ Իսկ Արցախի անվտանգությունը ոչ միայն սահմանային, այլ նաև գոյության անվտանգությունը կախված է Ռուսաստանից։ Ուրեմն, սա մեսիջ է նաև ռուսական քաղաքականության էլիտային, որ Արցախը 1813 թվականից մտել է ոչ թե Հայաստանի կազմի մեջ, ոչ թե Ադրբեջանի կազմի մեջ, այլ մտել է Ռուսաստանի կազմի մեջ, և, որ ռուսական պետության իրավահաջորդն է եղել Խորհրդային Միությունը, հիմա է Ռուսաստանի Դաշնությունը և ինքը չի շեղվում սրանից։ Սա, իհարկե, չի նշանակում հայկական ինքնության դավաճանություն։ Սա ես համարում եմ գործիք գոյատևման ճանապարհին։
— Իսկ ռուսերենը պետական լեզու դարձնելը չի՞ վտանգում Արցախի անկախությանը:
— Արցախի անկախությունը վտանգում է ոչ թե ռուսերենի օգտագործումը, այլ վտանգում է Ադրբեջանի կողմից Հայկական ադմինիստրացիայի վերացումը մետավորապես այն սցենարով, ինչ սցենարով, ինչ սցենարով վերացրեցին հայկական ադմինիստրացիան Արցախի յոթ շրջաններում, Հադրութում և Շուշիում։ Այ սա է անվտանգության կամ պետականության կորուստը։ Իսկ լեզվի օգտագործումը ամբողջ աշխարհում այսօր դիտվում է առաջադիմական և ինտեգրացիոն քայլ։ Եթե Գերմանիայի նման հզոր պետության մեջ գերմաներենի հետ հավասար կիրառվում է նաև անգլերենը, բնականաբար, դա չի նշանակում, թե գերմանացիները իրենց ստորադասում են կամ իրենց անկախությունն են կորցրել։ Կարծում եմ՝ դա պրիմիտիվ դասի մտածելակերպն է, և մենք պետք է ձեռբազատվենք նման մտածելակերպից։ Ինչու են Հայաստանում պարտադրում, որ անգլերեն իմանանք և դա չի համարվում Հայաստանի անկախության կորուստ, իսկ Արցախում ռուսերենի ուսուցումը համարվում է անկախության կորուստ։
Սուրեն Սիմոնյան
1
2
3
4
5
1
2
4
5
1
2
3
4
5
