«Այսօր արդեն Արցախում կան բնապահպանական լուրջ խնդիրներ»․ «Փաստ»
Մամուլ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Արցախա-ադրբեջանական պատերազմը տեղափոխվել է նաև բնապահպանական ճակատ։ Մի կողմից` հակառակորդն օգտագործեց ֆոսֆորային զենք, մյուս կողմից` ականատես ենք լինում անտառների հրդեհմանը։ Ակնհայտ է, որ այս ամենն ունենալու է երկարատև ազդեցություն: Այնինչ, հերթական անգամ լուռ է միջազգային հանրությունը: Ահազանգելով Արցախում տեղի ունեցող էկոցիդի մասին, դատապարտելով ֆոսֆորային զինամթերքի օգտագործումն Ադրբեջանի կողմից՝ հայաստանյան 50 կազմակերպություններ օրերս դիմել էին միջազգային բնապահպանական 100 կառույցի: Բայց, կարծես թե, այս դեպքում էլ գործ ունենք քար լռության հետ։ Բնապահպան Սիլվա Ադամյանը նշում է՝ բնապահպանական հզոր «բանակի» կողմից նամակ է հղվել միջազգային բնապահպանական կառույցներին։
«Իրենց պատասխանը հետևյալն է՝ դատապարտում են ֆոսֆորային զենքի կիրառումը, համարում դա անընդունելի՝ նշելով, որ դա կարող է հանգեցնել բնապահպանական խնդիրների։ Սա բնապահպանական կազմակերպություններից մեկի պատասխանի կարճ ամփոփումն է։ Մնացած կազմակերպություններից կոչեր, հորդորներ են ստացվում»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Ադամյանը։ Նշում է՝ այսօր արդեն Արցախում կան բնապահպանական շատ լուրջ խնդիրներ։ «Բացի ֆոսֆորային զենքի կիրառումը, բոլոր զինամթերքները, որոնցից շատերին ծանոթ էլ չենք, քանի որ դրա փորձագետը չենք, մեծ վնաս են հասցնում շրջակա միջավայրին: Դրանք ժամանակակից զինամիջոցներ են՝ հրետանի, ականներ և այլն։ Մենք չգիտենք, թե այդ զինամթերքից շատերն ինչպիսի նյութեր են պարունակում։
Բայց ակնհայտ է մեկ բան՝ պատերազմի առաջացումն այդ տարածքում կարող է բերել բնապահպանական խնդիրների։ Արցախում ունենք հրաշալի բնություն, կան էնդեմիկ շատ բուսատեսակներ, Կարմիր գրքում գրանցված կենդանատեսակներ, կա հովազի խնդիրը։ Այս կենդանատեսակները հեռանալու են Արցախից, և մենք կարող ենք նրանց, օրինակ՝ մեկ տասնամյակ չտեսնել, սա արդեն խնդիր է։ Վերականգնումը բավականին բարդ գործընթաց է։ Բացի դա, պատերազմները շատ լուրջ ազդեցություն ունեն կլիմայական փոփոխությունների վրա։ Մթնոլորտ են արտանետվում տարբեր տեսակի թունավոր գազեր, որոնք լուրջ ազդեցություն կարող են ունենալ մթնոլորտի վրա, ավելին՝ արդեն ունեն։ Այս ամենին գումարած թշնամին կիրառել է ֆոսֆորային զենք։ Ի՞նչ է այն իրենից ներկայացնում։
Ֆոսֆորից պատրաստված զենքն իր ճանապարհին ամեն ինչ այրում է, արտանետում է շատ թունավոր նյութեր, որոնք անցնում են մարդու շնչառական օրգաններ, առաջացնում են արտաքին ու ներքին այրվածքներ, թունավորումներ և հանգեցնում մահվան։ Այն իր ճանապարհին ոչնչացնում է թե՛ մարդկանց, թե՛ բուսական աշխարհը, թե՛ կենդանիներին»,-նշում է մեր զրուցակիցը։ Իսկ հիմա այն մասին, թե ինչո՞ւ աշխարհը լուրջ արձագանք չի տալիս այդ ամենին։ «Մենք ունենք քաղաքական գործոն։ ՆԱՏՕ-ն, որի անդամն է Թուրքիան, դատապարտեց այն, ինչ տեղի է ունենում Արցախում, բայց միայն այդքանը։ Միջազգային տարբեր կառույցներ, այսպես թե այնպես, առնչություն ունեն ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների հետ, և իրենց երկրների վարած քաղաքականությունն էլ իրենց թույլ չի տալիս անդրադառնալ մեր խնդիրներին։
Եթե ՄԱԿ-ը, ՅՈւՆԻՍԵՖ-ը և այլ կազմակերպություններ լուռ են այս պատերազմի ընթացքում, ապա պետք էր ակնկալել, որ բոլոր այն կազմակերպությունների արձագանքը, որոնք սնվում են իրենց երկրներից և ներկայացնում են այդ երկրները, իմիջիայլոց էր լինելու։ Այդ կազմակերպությունները կարող էին դիմել իրենց կառավարություններին և ֆինանսական այն ընկերություններին, որոնք ինչ-որ չափով սնում են Թուրքիայում գործող որևէ կազմակերպության, պրեսինգի դիմել, բայց իրենք դա չեն անում և չեն էլ անի»,-ընդգծում է բնապահպանը։ Ադամյանը նշում է՝ կա ևս մեկ կարևոր հարց, որին կառավարությունը, կարծես թե, շատ մեծ ուշադրություն չի դարձնում։ «Դա դիերի առկայությունն է պատերազմական տարածքում և այն, որ կենդանիները հնարավոր է սնվեն դրանցով, մոտենան դիերին, և միայն դա բավարար է, որ մեզ մոտ վարակ տարածվի։
Օրերս լսել եմ մի մեկնաբանություն, որն ինձ զարմացրել է։ Առնվազն տարօրինակ է, որ մարդիկ, որոնք կոչված են զբաղվելու այս խնդրով, նշում են՝ այս խնդիրն իրենից մեծ վտանգ չի ներկայացնում։ Մինչդեռ սա և՛ բնապահպանական, և՛ առողջապահական աղետ է, մեր բախտը բերել է, որ ներկայումս ունենք ջերմաստիճանի անկում։ Դիերին կարող են մոտենալ ոչ միայն խոզերը, այլ նաև կրծողները, որոնք առաջին հերթին ժանտախտի տարածողներն են, թռչունները, միջատները և այլ կենդանիներ, որոնց միջոցով ժանտախտը կարող է տարածվել։ Պետք է սա հասկանալ, և մարդիկ, որոնք այս խնդրին ըստ պատշաճի չեն վերաբերվում, վաղը պատասխանատվության են ենթարկվելու։
Ես կոչ եմ անում թե՛ Հայաստանի, թե՛ Արցախի պատկան մարմիններին այս խնդրին ուշադրություն դարձնել, այն միանգամից գլուխ չի բարձրացնելու, այլ ժամանակի ընթացքում։ Ի վերջո, պատերազմի ավարտից հետո մարդիկ վերադառնալու են տուն, և դիերի ուշ հավաքումը լրջագույն խնդիրներ կառաջացնի»,- ասում է Ադամյանը։ Ընդգծում է՝ պատերազմը չէ, որ մեր երկրում առաջացրել է բնապահպանական խնդիրներ, դրանք եղել են, ուղղակի այս օրերին սրվել են։ «Մեր երկրում բնապահպանական խնդիրները սարսափելի վիճակում են։ Եթե մենք ցանկանում ենք, որ դրանք լուծվեն, ուրեմն մեր կառավարման ոլորտում, այնտեղ, որտեղ քննարկվում են բնապահպանական խնդիրները և փորձում են գտնել դրանց լուծումները, պետք է լինեն հայրենասեր, բնության մասին մտածող մարդիկ։ Բնապահպանության ոլորտը չպետք է քաղաքականացվի։ Այդ ոլորտի ղեկին պետք է լինեն հայրենասեր մարդիկ։
Այսքան տարվա մեջ նման մարդիկ չեն եղել։ Շարունակվում է նույն քաղաքականությունը։ Եթե այսպես շարունակվի, և բնապահպանության ոլորտում մենք չպաշտպանենք մեր շահերը, մի օր կկորցնենք մեր հայրենիքը, չենք ունենա շրջակա առողջ միջավայր։ Միջազգային կազմակերպությունները, որոնք այսօր երես են թեքել մեր երկրից, ժամանակին հսկայական գումարներ են տրամադրել Հայաստանին, ինչը մսխվել է, չի օգտագործվել ի նպաստ երկրի։ Ինչո՞ւ նրանք չեն պահանջել հաշվետվություններ, թե ինչի վրա են այդ գումարները ծախսվել։ Խելքներս պետք է գլուխներս հավաքենք բոլոր ոլորտներում, որպեսզի հասկանանք, թե ինչ է կատարվում, այս գզվռտոցը պետք է անցնի, եթե չանցավ, մենք մեր երկիրը կկորցնենք»,-եզրափակում է բնապահպան Սիլվա Ադամյանը։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
1
2
4
5
