Ռեգիոնալ էսկալացիոն ռիսկերը
ՎերլուծությունՄիանշանակ կարող ենք ասել` Արցախյան գոտում մարդասիրական հրադադարի հաստատումն իր հույժ կարևորությամբ հանդերձ, այդուհանդերձ, բացում է հետագա զարգացումների վերաբերյալ նոր հարցեր, որոնցից առանցքայինն, անշուշտ, ռեգիոն ահաբեկիչներ ներկրելու թուրքական արկածախնդրության հարցն է: Առաջնագծում կրակի դադարեցման թեման թերևս տարածաշրջանի գլխավոր հարցն է, և հենց այս հանգամանքն է նաև, որ չնայած հակամարտության կարգավորման խաղաղ գործընթացի ձևաչափի և սկզբունքների պահպանմանը, սկզբունքորեն փոխում է իրական քաղաքական ռեժիմում առկա տրամաբանությունը:
Ըստ էության՝ կարող ենք փաստել, որ սահմանն այլևս անցնում է քաղաքակրթության ու ահաբեկչության, ոչ թե ինքնորոշման կամ տարածքային ամբողջության սկզբունքների բախման միջև: Ու այդ հանգամանքն է նաև, որ բոլորովին այլ լույսի ներքո է դնում ինքնորոշման հարցը՝ որպես ժողովրդի փրկության նվազագույն երաշխիքի հարց: Սրան զուգահեռ, անշուշտ հարցն ունի նաև ավելի խորքային և հեռանկարային համատեքստ, որովհետև ինքնորոշումն էլ իր հերթին նվազագույնն է, սակայն ոչ ամբողջը՝ կայունության իմաստով: Եթե ահաբեկիչները մնում են, ապա մնում է նրանցից բխող ապակայունացման վտանգը: Ըստ այդմ, առկա է հարցը` ինչպե՞ս է այդ խնդիրը ներառվելու մարդասիրական հրադադարին հաջորդելիք քաղաքական գործընթացում, որն իբրև նպատակ արտացոլված է երեք երկրների ԱԳ նախարարների համատեղ հայտարարության մեջ:
Միևնույն ժամանակ, հոկտեմբերի 10-ին տեղի է ունեցել Վլադիմիր Պուտինի և Հասան Ռոհանիի հեռախոսազրույցը, որտեղ խոսվել է արցախյան գոտում իրավիճակի մասին: Իրանի նախագահը ողջունել է հրադադարի հաստատմանն ուղղված ՌԴ միջնորդական ջանքը: Պատերազմի օրերին Իրանն ու Ռուսաստանն առավելագույնս հստակությամբ են արտահայտվել ահաբեկիչների ռեգիոնալ ներթափանցման անթույլատրելիության մասին, ինչը միանգամայն հասկանալի է՝ դրանք ուղիղ սպառնալիք են Մոսկվային ու Թեհրանին:
Ըստ այդմ, հարց է առաջանում՝ կանե՞ն նրանք քայլեր այդ խնդիրը հնարավորինս առանց բախումների լուծելու և ահաբեկիչներին ռեգիոնից դուրս հանելու ուղղությամբ: Այստեղ, անշուշտ, երկու պետությունների, թե շահագրգռության, թե անվտանգության, և թե քաղաքական առաքելության ու պատասխանատվության հարցն է: Առավել ևս այն ահռելի պատասխանատվության ու առաքելության ֆոնին, որ իր ուժով արեց այս օրերին հայկական բանակը:
Անի Կիրակոսյան