Ներքաղաքական կայունությու՞ն, թե չհիմնավորված քաղաքական անցուդարձ
ՎերլուծությունՍահմանադրական իրավունքի դոկտրինայում իշխում է այն կարծիքը, համաձայն որի անգամ լավագույն կառավարման մոդելը չի կարող լինել արդյունավետ, եթե գործադիր մարմինն ապահովված չլինի որոշակի կայունությամբ: Իսկ ի˚նչ պետք է հասկանալ «կայունություն» ասելով. գործադիր մարմնի անվստահության հարցն առաջադրելու հնարավորության սահմանափակում, թե˚ հարցը գիտակցված բարձրացնելու մեխանիզմների սահմանում:
Գործող Սահմանադրությամբ կառավարությանն անվստահություն հայտնելու մասին որոշման նախագիծը ներկայացնել /անվստահություն հայտնելու հարցը բարձրացնել/ կարող են Հանրապետության Նախագահը կամ պատգամավորների ընդհանուր թվի առնվազն մեկ երրորդը: Ընդ որում, կառավարությանն անվստահություն հայտնելու համար պահանջվում է պատգամավորների թվի ձայների մեծամասնությունը:
Իսկ արդյոք գործող Սահմանադրությունն ընձեռում է կառավարությանն անվստահություն հայտնելու հարցին գիտակցաբար մոտենալու հնարավորություն, արդյոք քվեարկության մասնակիցներն ունենում են հստակ պատկերացում այն կառավարության մասին, որը գալու է փոխարինելու գործողին և արդյոք ունեն հնարավորություն կանխատեսելու գործընթացի արդյունավետությունը:
Որոշ երկրներ, այդ թվում Գերմանիան և Լիտվան, գործող կառավարության արձակման հարցը լուծում են վարչապետին անվստահություն հայտնելու միջոցով, ինչն իրավական դոկտրինայում ստացել է «Կոնստրուկտիվ /կառուցողական/ անվստահության քվե» անվանումը: Գործադիր մարմնին անվստահություն հայտնելու հիշյալ մոդելն ապահովագրում է երկրի ներքաղաքական դաշտը ցնցումներից: Հիշյալ մոդելը Կառավարությանն անվստահություն հայտնելու հարցը դարձնում է առավել առարկայական, քանի որ այն, ըստ էության, ենթադրում է վարչապետի /արդյունքում կառավարության/ փոխարինում մեկ այլով: Եթե գործող Սահմանադրությամբ կառավարությանն անվստահություն հայտնելու ակնկալիքներն ու սպասելիքներն անորոշ են, ապա վկայակոչված մոդելի պարագայում անվստահության հարցի քննարկմանը մասնակցող անձի համար հետևանքները հստակեցված են:
Շրջանառության մեջ գտնվող Սահմանադրության նախագիծն առաջարկում է հետևել Գերմանիայի և Լիտվայի փորձին՝ սահմանելով կառավարությանն անվստահություն հայտնելու մասին որոշման նախագծով միաժամանակ նոր վարչապետի թեկնածություն ներկայացնելու կարևորագույն պահանջը:
Վարչապետին անվստահություն հայտնելու մասին որոշման նախագիծը քվեարկության դնելու ժամկետներն առաջարկվում է թողնել անփոփոխ, այն է՝ նախագիծը ներկայացվելուց ոչ շուտ, քան քառասունութ, և ոչ ուշ, քան յոթանասուներկու ժամվա ընթացքում: Որոշումն ընդունվում է պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ՝ անվանական քվեարկությամբ: Վարչապետին անվստահություն հայտնելու որոշումն ընդունվելու դեպքում ներկայացվում է վարչապետի, իսկ որպես հետևանք նաև կառավարության հրաժարականը:
Խորհրդարանական կառավարման համակարգը ենթադրում է հանրապետության նախագահի՝ երկրի փաստացի կառավարմանը մասնակցելու լիազորությունների սահմանափակում, առավել կայուն ներքաղաքական մթնոլորտի ապահովում, ինչով պայմանավորված Սահմանադրության շրջանառվող նախագիծն առաջարկում է զրկել նախագահին կառավարությանն անվստահություն հայտնելու նախաձեռնության իրավունքից, իսկ խորհրդարանի կողմից հարցի բարձրացումը հնարավոր համարել ոչ ավելի, քան վեց ամիսը մեկ անգամ:
Այսպիսով, հաշվի առնելով երկրի տարածաշրջանային առանձնահատկությունները, այն ներքաղաքական անհարկի ցնցումներից ապահովագրելու անհրաժեշտությունը՝ սահմանադրագետները փորձել են կառավարման գործող կանոնները համադրել միջազգային լավագույն փորձի հետ:
Անդրանիկ Բարսեղյան