Ավիգդոր Էսկին. «Հայոց ցեղասպանության մասին աշխարհն իմացել է հրեաների օգնությամբ». «Փաստ»
Մամուլ«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Օրերս Երևան ու Ստեփանակերտ այցելած իսրայելցի հասարակական գործիչ, քաղաքագետ Ավիգդոր Էսկինը նոր հոդված է տպագրել ռուսական Regnum լրատվականի կայքում: Այս հոդվածում Էսկինն անդրադարձել է հայ–հրեական պատմական կապերին ու հարաբերություններին, խոստանալով թեմայի շուրջ նոր հրապարակումներ:
Քաղաքագետը մեջբերել է հրեաներին վերաբերվող հայ հասարակության մեջ շրջանառվող մի քանի թեզիսներ: Խոսքը, մասնավորապես, Հայոց ցեղասպանությունը՝ հրեաների կողմից կազմակերպված լինելու, Ադրբեջանին զենք վաճառելու, նաև Իրանի հետ մեր ջերմ հարաբերությունների մասին է:
Այս հոդվածում Էսկինն անդրադառնում է առաջին թեմային: Մեջբերում ենք մասնակի կրճատումներով:
«Կարելի է վստահությամբ ասել, որ 1915 թ. Թուրքիայում հայ բնակչության դեմ հանցագործությունն աշխարհին հայտնի է դարձել շնորհիվ Թուրքիայում Ռուսաստանի դեսպանության աշխատակից Անդրեյ Մանդելշտամի, նրա ամերիկացի գործընկեր, այնժամանակվա դեսպան Հենրի Մորգենթաուի, ինչպես նաև գրող Ֆրանց Վերֆելի ու իրավաբան Ռաֆայել Լեմկինի: Այսպիսով, համաշխարհային հասարակական կարծիքի ճեղքումը, որը դժվարանում էր հավատալ հայ փախստականների խմբերի կցկտուր պատմություններին, հնարավոր դարձավ չորս հրեաների միջոցով: Իսկ հայերն իրենց եղբայրների զանգվածային ոչնչացումը ճանաչելու ուղղությամբ միջազգային ասպարեզում սկսել են ակտիվորեն աշխատել միայն 60–ականներին:
Հրեական համայնքի կողմից հայերի ողբերգության նկատմամբ համերաշխության դրսևորումները չեն չեղարկում այն փաստը, որ Օսմանյան կայսրության ներսում հայկական համայնքի հետ հարաբերությունները միանշանակ չէին: Մարդկային հարաբերություններում բարիդրացիական կապեր կային, սակայն առևտրում և արհեստագործության մեջ մրցակցությունը հաճախ հասնում էր փոխադարձ ատելության:
Հնարավոր է, այդտեղ է թաքնված գաղտնիքը այն առասպելի ստեղծման, թե իբր հայերի ցեղասպանությունը կազմակերպել էին ոչ այն է հրեաները, ոչ այն է սիոնիստները կամ էլ հրեաները սալոնիկցի հրեաների՝ իսլամ ընդունած սերունդների հետ մասին: Բայց այս ամենը բավականին տարօրինակ է, քանի որ երիտթուրքերի կառավարությունում եղած փոքրաթիվ հրեաները հայտնի էին հայերի նկատմամբ ունեցած համակրանքով, իսկ ողբերգության կազմակերպիչների մեջ հրեաներ կամ «կրիպտոհրեաներ» ընդհանրապես չեն եղել:
Հայերի դեմ հանցագործություններին սիոնիստների մասնակցության մասին առասպելը եղել է լուսանցքային խմբերի ձեռքի գործը: Նման հայտարարություններ մենք լսել ենք ԽՍՀՄ–ում հայկական շարժման ընդհատակյա առաջնորդներից Ստեփան Զատիկյանի՝ դատարանում ասված վերջին խոսքում, թե «ջհուդառուսական կայսրությունը» իրավունք չունի իրեն դատել:
Նմանատիպ գաղափարաբանական մոտիվներ տեսնում ենք նաև հայ հայտնի ռազմական գործիչ Մոնթե Մելքոնյանի խոսքերում: Իր ռազմական հմտությունները նա ձեռք էր բերել 80–ականներին Լիբանանում, երբ ակտիվորեն համագործակցում էր Յասիր Արաֆաթի պաղեստինցի ահաբեկիչների հետ: 1982 թ. նա նույնիսկ մահմեդականների ու պաղեստինցիների կողմն էր բռնել ընդդեմ քրիստոնյա մարոնիտների ու իսրայելցիների: Նրա հետ կարող էինք հանդիպել Լիբանանում, երբ ծառայում էի իսրայելական բանակում:
Չնայած հայ ծայրահեղականների համագործակցությանը Իսրայելի ոչնչացումը ցանկացող գրոհայինների հետ՝ մենք կարող ենք վկայել նաև Իսրայել պետության նկատմամբ առանձնահատուկ ջերմ վերաբերմունքի մասին հայկական աշխարհի այնպիսի առաջավոր գործիչների կողմից, ինչպիսին է Շառլ Ազնավուրը: Շատ հայերի համար Իսրայելը դարձել է ազգային վերածննդի և պատմական հողեր ժողովրդի վերադարձի օրինակ:
Իսկ առայժմ՝ վերջին 30 տարում Հայաստանը կորցրել է իր բնակչության գրեթե կեսը: Ի տարբերություն դրա՝ վերջին 70 տարում Իսրայելը մեծացրել է իր տարածքում ապրող բնակչության թիվը ավելի քան 12 անգամ: Այստեղից էլ համերաշխության ու ափսոսանքի այդ երկակի զգացումը: Ինչպես գիտենք, Կովկասում զգացմունքները գերակա են բանական վերլուծության ու իրական փաստերի նկատմամբ: Ուստի ստացվում է նման գունեղ ներկապնակ, որը կարիք ունի շարունակական ուսումնասիրության»:
Շարունակությունը` «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում