Թուրքիան սուլթանություն է դառնում, իսկ Էրդողանը՝ սուլթան
Ուշադրության կենտրոնումԹուրքական սահմանադրության փոփոխությունը ոչ թե պարզապես կառավարման կարգի փոփոխություն է նշանակում, այլ ավտորիտար համակարգի հաստատում և եթե կուզեք՝ վերադարձ դեպի օսմանյան սուլթանություն: Ձևակերպումն, ի դեպ, The Washington Post թերթի սյունակագիր, քաղաքագիտության պրոֆեսոր Յուկզել Սեզգինինն է, որն ի թիվս այլ փորձագետների՝ վերջին շրջանում չափազանց հաճախ է անդրադառնում թուրքական զարգացումներին: Անկեղծ ասած՝ մենք այնքան էլ համաձայն չենք պրոֆեսորի պնդմանը, որովհետև ակնհայտ է, որ առանց դրա էլ Էրդողանն այս պահին միահեծան իշխանությամբ է օժտված երկրում, թեպետ դե յուրե հիմնական իշխանակիրը պիտի վարչապետը լիներ: Բայց համաձայն ենք, որ եթե սահմանադրական փոփոխությունները հաջողեն, ինչում կասկած անգամ չունենք, Էրդողանը վերջապես օրինական տեսք կտա սուլթանի իր ներկայի կարգավիճակին: Ճիշտ է՝ նոր սահմանադրությամբ կլինեն նաև փոխնախագահներ, պատգամավորների թիվը 550–ից կդառնա 600, իսկ տարիքային ցենզը 25–ից կիջեցվի 18, բայց դա ոչինչ է:
Էրդողանը կշարունակի միայնակ կառավարել երկիրը: Չխոսենք այլևս այն մասին, որ նոր սահմանադրությամբ՝ նախագահական ընտրությունները տեղի կունենան 2019–ին, նախկին պաշտոնավարումը հաշվի չի առնվի, և սուլթանության տարիները կձգվեն առնվազն մինչև 2029 թ.: Ընդ որում, իմպիչմենթ ասվածն անհնարին կլինի, որովհետև խորհրդարանի 2/3–ի ձայները որևէ նշանակություն չեն ունենա: Որոշումը պիտի նաև սահմանադրական դատարանը հաստատի, որի դատավորներին, ի դեպ, պիտի Էրդողանն անձամբ հաստատի, այն էլ՝ ոչ ցմահ: Այդ դեպքում ո՞ր մի դատավորը կհամարձակվի իր սուլթանին իշխանությունից հեռացնելու որոշում ընդունել: Ասել, թե Թուրքիայում որևէ մեկը սա չի հասկանում՝ սխալ կլիներ: Խորհրդարանն այս օրերին իսկական ռազմի դաշտ է հիշեցնում. կոտրվում են բարձրախոսներ, միմյանց վրա նետված աթոռներ, երկու կին պատգամավորի հենց նիստերի դահլիճից պատգարակով հիվանդանոց տեղափոխեցին, ճոճվում են բռունցքներ, ինչի արդյունքում՝ քթեր են ջարդվում և այտուցներ հայտնվում քուրդ կամ քրդամետ պատգամավորների դեմքին: Կատարյալ իրարանցում, այսինքն, որ առաջացել է ոչ այնքան Էրդողանի անձի (թեպետ՝ դա էլ պակաս չի կարևորվում) շուրջ, որքան այն մտահոգության, որ Թուրքիան հրաժարվում է Աթաթուրքի կողմից որդեգրված աշխարհիկ արժեքներից՝ վերադառնալով օսմանյան ժառանգությանը:
Պիտի նաև խոստովանել, որ երկրում արտակարգ դրություն հաստատելու պայմաններում, ընդդիմության համար անհնար է դառնում Աթաթուրքին պաշտող հանրությանը դուրս բերել փողոց, բացի այդ՝ ընդդիմության ուժերը նվազել են այն պատճառով, որ այս ընթացքում նախագահին հաջողվել է ոչ միայն աշխարհիկ Թուրքիայի երաշխավոր բանակին չեզոքացնել, այլև բանտարկել/մեկուսացնել բոլոր այն գործիչներին, որոնք ի վիճակի էին խոչընդոտել իրեն: Բայց, իհարկե, կատարյալ հաջողության մասին խոսելն էլ վաղ է: Ակնհայտ է, որ այս խորհրդարանն, այնուամենայնիվ, ձայների մեծամասնություն չի ապահովի նրա համար, և բանը կհասնի հանրաքվեի, որում, չնայած Objective Research Center–ի սոցիոլոգիական հարցման, թե հանրության 62%–ը պաշտպանում է Էրդողանին, անկանխատեսելիություն կավելանա: Հետևաբար, անհրաժեշտ է արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ անցկացնել՝ իշխող կուսակցության բացարձակ մեծամասնության հաստատմամբ, որն էլ կյանքի կկոչի Թուրքիան՝ սուլթանություն, իսկ Էրդողանին սուլթան դարձնելու մեծ երազանքը: