Վաղվանից կենսաթոշակի և նպաստի 10 % հետվճարի ծրագրից կարող են օգտվել հետևյալ 11 բանկերի քարտապանները Վաղվանից մեր հանրապետության բոլոր առևտրային բանկերը, բացառությամբ ՎՏԲ բանկի, դադարեցնում են МИР քարտերի սպասարկումը. Շաքե Իսայան Իմ անունից սուտ հայտարարություններ են արվում․ Լևոն Քոչարյան Ապրիլի 5-ից հետո ակնհայտորեն Հայաստանում քաղաքական նոր իրողություն է ստեղծվելու. Արշակ Կարապետյան ՀՀ տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ Հայաստանում Վլադիմիր Սոլովյովի հեղինակային հաղորդումների հեռարձակումն արգելափակվել է Մեթյու Միլլերը անդրադարձել է Փաշինյան-Բլինքեն-Ֆոն դեր Լայեն հանդիպման վերաբերյալ Ռուսաստանի արձագանքին Լավրովի խոստովանությունը Ինչ չի կարելի անել Զատիկին. արդյո՞ք խախտում եք հիմնական ավանդույթը Իշխանությանն անհանգստացրել է Արցախի նախագահի պնդումը ՀՀ տարածքների նկատմամբ ադրբեջանական օկուպացիայի և տարածքային պահանջատիրության մասին․ Տիգրան Աբրահամյան


Վարդանանց պատերազմի դերը Հայոց պատմության համատեքստում

Վերլուծություն

Վարդանանց պատերազմը թերևս Հայոց պատմության ամենաշատ քննարկված թեմաներից մեկն է: Ժամանակի ընթացում դրա վերաբերյալ տրվել են տարաբնույթ մեկնաբանություններ:

Հայոց պատմության ընթացքի տրամաբանությունը հաշվի առնելով, ինչպես նաև տարբեր փաստերի համադրման արդյունքում՝ գալիս ենք այն եզրակացության, որ դա զուտ կրոնական պատերազմ չէր: Որքան էլ որ միջնադարյան հասարակությունը կրոնական լիներ, բայց նմանատիպ խորը հակամարտությունների հիմքում ընկած են լինում լրջագույն քաղաքական պատճառներ:

Վարդանանց ապստամբական շարժումը պայքար էր հանուն պետական ինստիտուտների պահպանման, որոնք հայտնվել էին ոչնչացման լրջագույն սպառնալիքի տակ:

Հայոց պետականությունը, չնայած տարաբնույթ վայրիվերումներին՝ ընդհուպ անկախության կորուստ, այնուամենայնիվ, կարողացել է պահպանել իր կայուն գոյությունը՝ Վանի թագավորությունից մինչև Բագրատունյաց Հայաստան: Պատճառը թերևս հնագույն ժամանակներում ձևավորված և բազմիցս կատարելագործված պետական կառավարաման համակարգի և համապատասխան ինստիտուտների շարունակական գոյությունն է, որոնց առկայությամբ նույնիսկ թագավորի բացակայության և անկախության կորստի դեպքում հնարավոր է եղել պահպանել հայ ժողովրդի գոյությունը և հիմք նախապատրաստել անկախության վերականգնման համար:

Այդ տեսանկյունից պատահական չէ, որ հայերը, պարբերաբար կորցնելով անկախությունը, որոշ ժամանակ անց վերստին վերականգնել են այն:

Արտաշեսյան արքայատոհմի անկումից հետո կարող ենք փաստել, որ պետականությունը շարունակեց իր գոյությունը, և հենց Արտաշես 1-ի ստեղծած կառավարման համակարգը հիմք նախապատրաստեց Արշակունյաց արքայատոհմի հաստատման համար: Թագավորի բացակայությամբ պետական ինստիտուտները չդադարեցին արդյունավետ գործել, այլ՝ կարողացան դիմակայել բոլոր մարտահրավերնեին, վռնդել, սպանել գրեթե բոլոր դրածո թագավորներին:
Արշակունյաց թագավորության անկումից հետո ևս այդ ինստիտուտները շարունակեցին արդյունավետ գործել: Բնականաբար, Հայաստանը բաժանած և նրա տարբեր մասերին տիրացած տերություններն իրենց գերիշխանությունը ամրապնդելու նպատակով պետք է ձգտեին ոչնչացնել դրանք, քանի որ ակնհայտ էր, որ աշխարհաքաղաքական նպաստավոր պայմանների և դրանց արդյունավետ կոնսոլիդացիայի դեպքում Հայաստանի անկախության վերականգնումն անխուսափելի կլինի:

Այս տեսանկյունից Վարդանանց պատերազմը միանշանակ դրական քաղաքական գործընթաց էր՝ չնայած հայերի պարտությանը: Այնուամենայնիվ, պարսիկները չկարողացան օգտվել իրենց հաղթանակից և 450-51թթ.-ի պրակտիկան հող նախապատրաստեց Վահանանց հուժկու շարժման համար, որտեղ հայերը կարողացան պարսիկներին ստիպել տևական ժամանակ հրաժարվել պետական ինստիտուտներն արմատախիլ անելու քաղաքականությունից: Մյուս խոշոր ապստամբությունից հետո, որը գլխավորում էր Կարմիր Վարդանը, անշուշտ, պետք է հող նախապատրաստվեր անկախության վերականգնման համար, որի հիմքերը դրվել էին Վարդանանց և Վահանանց պատերազմների ժամանակ, բայց արաբական անկասելի արշավանքները հետաձգեցին դրա իրականացումը: Վերոնշյալ երեք ապստամբություններն արդյունավետ եղան այնքանով, որ Հայաստանը Խալիֆայության կազմի մեջ մտավ իր պետական ինստիտուտների առկայությամբ, ինչը հող նախապատրաստեց Բագրատունյաց թագավորության ստեղծման համար: Համակարգի պահպանման գործում Վահան Մամիկոնյանի գործը շարունակեցին Թեոդորոս Ռշտունին, և նրան հաջորդած Բագրատունի իշխանները:

Նշենք, որ Հայաստանի առաջին բաժանումից հետո Բյուզանդական տիրապետության տակ հայտնված հայկական հողերում բյուզանդացիների աստիճանական քայքայիչ քաղաքականության արդյունքում պետական ինստիտուտները գրեթե արմատախիլ արվեցին՝ հատկապես Հուստինիանոսի օրոք, ինչը հանգեցրեց այդ տարածքներում հայերի ինքնության վերջնական կորստին և անկախության վերականգնման գործընթացի բացառմանը: Բյուզանդական հենց այս քաղաքականությունը հաշվի առնելով՝ Թեոդորոս Ռշտունին քաղաքակրթական որոշում կայացրեց դեպի արաբները:

Նշենք, որ Բագրատունյաց թագավորության անկման, բյուզանդացիների և հայոց վերնախավի ապաշնորհ քաղաքականության արդյունքում պետական գրեթե ամբողջ համակարգը կազմաքանդվեց, ինչին նպաստեցին նաև Սելջուկ-թյուրքական արշավանքները: Վերջիններիս թուլացման արդյունքում համակարգի վերստեղծման փորձ կատարեցին Զաքարյան իշխանները, ինչը սակայն ձախողվեց մոնղոլների արշավանքների պատճառով:
Թե ի՞նչու հայերն այլևս չկարողացան պետություն ստեղծել բուն հայրենիքում, հարցադրման պատասխանը, թերևս պետք է փնտրել այստեղ: Պատասխանը միանշանակ է, քանի որ օբյեկտիվ պատճառներով ոչնչացվել էր պետական կառավարման ինստիտուցիոնալ համակարգը: Իսկ դրա վերջնական արդյունքը եղավ ցեղասպանությունը:

Շարադրանքում պարզ նշմարվում է, որ պետականությունների վերականգման գործընթացներն արդյունք չէին մեկ կամ երկու տարվա համապատասխան քաղաքականության, այլ՝ տասնամյակներ տևող պրոցեսների: Այդ պրոցեսները առաջնորդել են անհատներ, ովքեր ճիշտ ժամանակին կարողացել են քաղաքակրթական քայլ իրականացնել և դիմագրավել մարտահրավերներին: Իսկ անկում է ապրել այն ժամանակ, երբ այդ նույն անհատները և վերնախավն այլևս հետաքրքրված չեն եղել մարտահրավերներով:

Քաղաքակրթական այդ գործընթացների համատեքստում իր հաստատուն տեղն ունի նաև Վարդանանց պատերազմը, որը բնավ պատահականություն չէր, այլ վերևում նշված շղթայական համակարգի հաստատուն օղակներից մեկը:

Կարպիս Փաշոյան

Վաղվանից կենսաթոշակի և նպաստի 10 % հետվճարի ծրագրից կարող են օգտվել հետևյալ 11 բանկերի քարտապանները Վաղվանից մեր հանրապետության բոլոր առևտրային բանկերը, բացառությամբ ՎՏԲ բանկի, դադարեցնում են МИР քարտերի սպասարկումը. Շաքե ԻսայանԻմ անունից սուտ հայտարարություններ են արվում․ Լևոն Քոչարյան Ապրիլի 5-ից հետո ակնհայտորեն Հայաստանում քաղաքական նոր իրողություն է ստեղծվելու. Արշակ Կարապետյան ՀՀ տարածքում կան փակ ավտոճանապարհներ Հայաստանում Վլադիմիր Սոլովյովի հեղինակային հաղորդումների հեռարձակումն արգելափակվել է Մեթյու Միլլերը անդրադարձել է Փաշինյան-Բլինքեն-Ֆոն դեր Լայեն հանդիպման վերաբերյալ Ռուսաստանի արձագանքինԼավրովի խոստովանությունըԻնչ չի կարելի անել Զատիկին. արդյո՞ք խախտում եք հիմնական ավանդույթը Իշխանությանն անհանգստացրել է Արցախի նախագահի պնդումը ՀՀ տարածքների նկատմամբ ադրբեջանական օկուպացիայի և տարածքային պահանջատիրության մասին․ Տիգրան Աբրահամյան Fastex-ը վիրտուալ համերգներ է կազմակերպում «Ցերեբրում» վիրտուալ Երևանում 4 զn՞հ և թթվածնի պակա՞ս. ի՞նչ է կատարվել Կրասնոյարսկ մեկնող չվերթում Խոշոր հրդեհ՝ ՀայաստանումԱհազանգ Արարատից․ քարաթափում է տեղի ունեցելՌԴ ՊՆ-ից տեղեկացնում ենՎիճաբանություն և ծեծկռտnւք՝ Երևանում․ կռվի մասնակիցների մեծ մասը անչափահասներ են ՀՀ ՊՆ-ից տեղեկացնում են«Պետք է մեկտեղել ջանքերը Հայաստան-Սփյուռք միասնական օրակարգ ձևավորելու հարցում». կայացավ Արման Վարդանյանի և Ամրամ Պետրոսյանի հանդիպումը Ինձ մոտ ձևավորված կարծիք կա, որ վերջնակետն Ալեքսանդրապոլի պայմանագիրն է. Նաիրի ՍարգսյանՓաշինյանը խմբեր է գործուղում Տավուշի մարզ ՌԴ ԱԳՆ-ն՝ Ռումինիայում ՆԱՏՕ-ի բազա կառուցելու մասինԵրևանում ու Գողթանիկում մեծաքանակ զենք, զինամթերք են հայտնաբերվել․ ի՞նչ է հայտնի Երբ և որտեղ տեղի կունենա Արթուր Աբրահամի հոր հոգեհանգիստըԳազամատակարարման վթարային դադարեցում Գյումրի քաղաքում Ի՞նչ իրավիճակ է Հայաստանի և Լարսի ճանապարհներին Պարզվել է 20-ամյա հղի կնոջ մահվան պատճառը. մեղադրանք է ներկայացվել 3 բժշկիՂարաբաղում մեր քայլերը հանդիպում էին միջազգային ուժերի հակազդեցությանը. ԷրդողանԽոշոր հրդեհ՝ ՀայաստանումՀայկ Մարությանն առաջիկայում կուսակցություն կհիմնի Ահազանգեր չկան, բայց ՆԳՆ-ից հորդորում են լինել զգոն Գործող իշխանությունները գիտակցաբար ստանձնում են զիջողի, հանձնողի կերպարը. Մենուա ՍողոմոնյանՔՊ-ականները թող գան և մեզ մոտ ասեն, որ ադրբեջանական գյուղ է․ պատգամավորը զրուցել է ոսկեպարցիների հետ «Գագիկ Ծառուկյան» բարեգործական հիմնադրամի հովանու ներքո իրականացվել է 23-րդ «Արտավազդ» ամենամյա մրցանակաբաշխությունը . ՏոնոյանԻնչո՞ւ Պուտինը չի գնացել ողբերգության վայր Չտրվե´լ թշնամական հերթական սադրանքին. «Հայաքվե» Իտալիան կառուցում է լողացող հիբրիդային էլեկտրակայանԱնցած 1 օրում հանրապետությունում արձանագրվել է 16 ՃՏՊ. 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորվել Հետքա՞յլ՝ ԵՄ անդամության դիմումի հարցում Տաք հոսանքներ են գալիս. Ապրիլի 1-ին Երևանում և որոշ շրջաններում ցերեկային ժամերին ջերմաստիճանը կհասնի +20 +22-ի «Կրոկուս»-ում ահաբեկչության ողջ գիշերը Վլադիմիր Պուտինը չի քնել, աշխատել է. Պեսկով Տավուշում՝ ռուսական ռազմաբազայում, նկատել են տաջիկների և ղրղզների, գուշակեք՝ սա ինչ կազմ է և ինչի են սպասում. Սաֆարյան 21-ամյա ուսանողը մահացել է թռչնագրիպիցԵվրանեսթ ԽՎ-ն ԵՄ-ին կոչ է արել մեծացնել մարդասիրական օգնությունը ԼՂ-ից բռնի տեղահանված անձանցԵրբ ռուսական ռազմաբազան դուրս գա, Հայաստանը չի հետաքրքրի ոչ մեկին. Արշակ Կարապետյան Արտառոց դեպք՝ Գեղարքունիքում․ հայրը կասկածվում է դստերը ծեծելու և սեռական հարաբերության փորձի համար Պապա ջան, ես քեզ միշտ կկարոտեմ, կհանդիպենք մյուս կյանքում. Արթուր Աբրահամ «Զանգի, ասա` ռnւմբ կա «Դալմա մոլ»-ում». զգուշացե՛ք, թիրախում երեխաներն են (լուսանկար) «Կրոկուսի» վրա հարձակում գործած ահաբեկիչները գտնվել են հոգեմետ նյութերի ազդեցության տակ Վարչախմբի թիրախում հաջորդը ռուսական ռազմակայանն է Չեմ զարմանա, եթե Փաշինյանը սա կարդա և իր հերթական տիկ-տոկյան լայվի ժամանակ հպարտությամբ պատմի երեխաներին, որպես «խաղաղության» մասին բարի հեքիաթ. Չալաբյան
Ամենադիտված